به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار» به نقل از ایسنا، معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع، معاون و کشاورزی تهران در گزارشی تحت عنوان «نگاهی به وضعیت سرمایه‌گذاری در ایران» به بررسی وضعیت سرمایه‌ گذاری در ایران پرداخته و ضمن اشاره به موانع و مشکلات در باب سرمایه‌ گذاری، به صورت خلاصه به پیشینه سرمایه ‌گذاری خارجی در ایران اشاره کرده است.

این گزارش نشان  می‌دهد طی بازه زمانی منتهی به سال 1401 روند عمومی تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به قیمت‌های ثابت سال 1395، نزولی بوده و نرخ رشد سالانه سرمایه‌گذاری طی این بازه زمانی منفی 5.7 درصد است. همچنین کمترین رقم سرمایه گذاری واقعی کشور به قیمت‌های ثابت، مربوط به سال 1398 و برابر با 249 هزار میلیارد تومان است که کمتـر از نصف رقم سال 1390 بوده و علت آن تشدید تحریم‌ها از سال 1397 عنوان شده است.

در این میان در سال 1401، سرمایه‌گذاری واقعی کشور 275 هزار میلیارد تومان است که نسبت به سال 1400 رشدی معادل 6.7 درصد تجربه کرد.

نکته مهم این که در سال 1400، برای سومین سال متوالی و بر اساس داده‌های به قیمت ثابت 1395 بانک مرکزی، تقریباً استهلاک سرمایه با رقم سرمایه گذاری جدید در این سال برابر شده که یعنی کاسته شدن سرعت رشد سرمایه گذاری، باعث شده استهلاک سرمایه گذاری‌های قبلی با سرمایه گذاری‌های جدید برابری کند و شکاف بین این دو رقم به حداقل برسد.

وضعیت سرمایه‌گذاری در حوزه ساختمان و ماشین آلات

روند عمومی سرمایه گذاری واقعی در حوزه ماشین آلات و ساختمان طی سال‌های 1390 تا 1401 کاهشی بوده، به نحوی که سرمایه گذاری در ساختمان از حدود  256 هزار میلیارد تومان به قیمت ثابت 1395 در سال 1390 به 152 هزار میلیارد تومان در سال 1401 و سرمایه گذاری در ماشین آلات نیز از حدود 260 هزار میلیارد تومان در سال 1390 به 115 هزار میلیارد تومان در سال 1401 کاهش
یافته است.

بنابراین شدت تضعیف سرمایه گذاری در حوزه ماشین آلات طی بازه زمانی مورد بررسی بیش از تضعیف سرمایه گذاری در حوزه ساختمان است. کمترین میزان سرمایه گذاری واقعی در حوزه ماشین آلات و ساختمان نیز مربوط به سال 1398 است که با وجود افزایش ارقام یاد شده در سال 1399، همچنان فاصله قابل توجهی این ارقام با سطوح سرمایه گذاری در سال 1390 وجود دارد.

رشد سرمایه‌گذاری در چه سال‌هایی مثبت بود؟

در بخش دیگری از این گزارش تغییرات رشد سرمایه‌گذاری در ایران بررسی شده است. بر این اساس طی دوره 10 ساله 1391 الی 1401 فقط در چهار سال 1393، 1399، 1400 و 1401 رشد کل سرمایه گذاری در اقتصاد ایران، مثبت و به ترتیب برابر با 7.1 درصد، 3.2 درصد، 0.01 درصد و 6.7 درصد بوده است. در همین بازه زمانی طی نیمی از دوره رشد سرمایه گذاری در ماشین آلات مثبت و فقط طی سه سال رشد سرمایه گذاری در ساختمان مثبت است.

نکته قابل توجه در روند رشد سرمایه گذاری ایران این است که طی دهه 80 میانگین رشد سرمایه گذاری مثبت بوده، اما در دهه 90 میزان قابل توجهی کاهش و روند منفی به خود گرفته است. یکی از عمده ترین دلایل نبود رشد اقتصادی در دهه 90، کاهش رشد در سرمایه گذاری بوده است در واقع به طور کلی پایین بودن سطح سرمایه گذاری در بیشتر کشورهای در حال توسعه مهمترین دلیل اقتصادی پایین بودن رشد اقتصادی به حساب می‌آید و که منجر به گرفتار شدن در تله فقر نیز می‌شود. در متون اقتصادی تله فقر زمانی ایجاد می‌شود که کاهش سرمایه، رشد اقتصادی را تحت تاثیر قرار دهد و یک نظام اقتصادی برای رهایی از فقر به سرمایه قابل توجهی نیاز داشته باشد.

سرمایه‌گذاری بخش خصوصی چقدر است؟

سرمایه گذاری صورت گرفته توسط بخش خصوصی در اقتصاد کشور طی سال‌های 1390 تا 1401 با نوسانات و روند عمومی کاهشی همراه بوده، به‌طوری‌که میانگین نرخ رشد سالانه سرمایه گذاری واقعی بخش خصوصی در این مدت منفی 5.3 درصد است. بر این اساس سرمایه‌گذاری واقعی بخش خصوصی در سال 1401 معادل 223.7 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به رقم 405.2 هزار میلیارد تومان در سال 1391 حدود 44.8 درصد کاهش داشته است.

آمارها از روند تغییرات سرمایه‌گذاری خارجی در کشور

در این گزارش اتاق تهران با استناد به آمار آنکتاد، جریان ورودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایران طی 10 سال اخیر نیز بررسی شده که روندی با شیب ملایم را نشان می‌دهد. بر این اساس رقم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشور در سال 2022 به 1.5 میلیارد دلار رسیده که نسبت به سال 2021 حدود 5.3 درصد رشد داشته است. همچنین این آمار نشان می‌دهد بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی در کشور مربوط به سال 2017 بوده است.

کویت، پیشتاز جذب سرمایه خارجی در منطقه

گفتنی است طی سال 2022، ایران در بین کشورهای جهان از حیث میزان جذب سرمایه‌گذاری خارجی در رتبه 79 قرار داشته است. این در حالی است که امارات متحده عربی طی سال‌های اخیر توانسته روند صعودی جذب سرمایه‌گذاری را از سال 2019 آغاز کند و طی سال 2022 نیز این کشور با جذب بیش از 20 میلیارد دلار سرمایه خارجی، در منطقه خاورمیانه رتبه نخست را کسب کرده است.

همچنین ایران در سال 2022 حدود 100 میلیون دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشورهای دیگر داشته و این رقم برای سال پیش از آن 82 میلیون دلار بوده است. در این حوزه نیز امارات متحده عربی رتبه بالاتری از کشورهای ایران، عربستان و ترکیه داشته است.

اتاق ایران در این گزارش تعدد و بی‌ثباتی قوانین، افزایش تورم داخلی نسبت به تورم خارجی، بروکراسی اداری پیچیده، نبود تضمین حقوق مالکیت و غیره را از جمله موانع سرمایه‌گذاری داخلی و نبود قانون جامع در حوزه سرمایه‌گذاری خارجی، فقدان نظام بانکی با معیارهای بین‌المللی، نبود زیرساخت برای پوشش ریسک نرخ ارز و موارد دیگر را از جمله موانع سرمایه‌گذاری خارجی در کشور عنوان کرده است.