عصر بازار

تحلیل صنعت پرداخت الکترونیک از آغاز تا امروز (۱)

عصر اعتبار- با اینکه ابزارهای پرداخت الکترونیک در ایران چند سالی است که به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد، اما صنعت پرداخت در کشور، جدید نیست و حدود ۴۰ سال در ایران قدمت دارد

تحلیل صنعت پرداخت الکترونیک از آغاز تا امروز (۱)
نسخه قابل چاپ
يکشنبه ۳۱ مرداد ۱۳۹۵ - ۱۵:۵۲:۰۰

    به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار» به نقل از عصر بازار، ایران قبل از کشورهای پیشرفته ای مانند ژاپن، وارد حوزه ی پرداخت الکترونیک شد و 4 سال بعد از اختراع اولین دستگاه ATM   در دنیا، بانکی در تهران 6 عدد از این دستگاه را خریداری کرده بود و از سال 1350 این دستگاه ها با تهران کارت مورد استفاده قرار می گرفت، اما بعد  از مدت کوتاهی این امر متوقف شد، تا اینکه در دهه ی 70 برخی از بانک های دولتی با صدور عابر بانک ها، مجددا استفاده از خود پرداز ها را وارد زندگی مردم کردند .
    - ارکان پرداخت الکترونیک
    برای ارائه صحیح خدمات پرداخت به مشتریان، شرکت های زیادی دخیل هستند تا این فرآیند به شکل صحیح صورت گیرد. بانک مرکزی، شرکت شاپرک، بانک های عضو شتاب و شرکت های ارائه دهنده خدمات پرداخت الکترونیک در این فرآیند نقش دارند که در ادامه نقش هر یک از این ارکان تشریح شده است .
    • بانک مرکزی: بانک مرکزی به عنوان یک نهاد قانون¬گذار، مجوز فعالیت شرکت های ارائه کننده خدمات پرداخت را صادر می کند.
    • شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت( شاپرک) : در پانزدهم اردیبهشت ماه سال 1391 تمامی تراکنش های پذیرندگی به پایانه های فروش مربوط به بانک ها از مراکز «شتاب» قطع شده و از آن پس تمامی این تراکنش ها صرفا از طریق شاپرک پذیرش می¬شود و ارائه این خدمات به صورت بین بانکی توسط بانک ها ممنوع شد.  از سویی، شبکه الکترونیکی پرداخت کارت یا به اختصار، شاپرک به منظور سامان دهی نظام پرداخت، در دی ماه سال 1390 با مشارکت بانک های کشور تاسیس شد. افزون بر این، شاپرک در واقع پل ارتباطی میان بانک¬ها و شرکت های خدمات پرداخت است که کارمزدهای این گونه شرکت ها، از این طریق پرداخت و عملکرد آنان تحت این سیستم هدایت و کنترل می شود.
    باید متذکر شد که ورود شاپرک به این عرصه به معنی رقابت با شرکت های فعال در این زمینه نیست و صرفا تسهیل کننده این فرآیند است. مشابه سایر سامانه هایی نظیر SEPA در اروپا و یا INTRAC در کانادا است .
    • بانک : بانک‌ها به واسطه نگهداری حساب متصل به ابزارهای پرداخت مورد استفاده توسط مصرف‌کننده، همواره مرزی نزدیک با شرکت‌های PSP در این حوزه داشته‌اند و به‌عنوان بخشی از چرخه خدمات پرداخت الکترونیک شناخته می شوند.
    • شرکت های ارائه دهنده خدمات پرداخت(PSP) : در حال حاضر 12 شرکت ارائه دهنده خدمات پرداخت در سطح کشور مشغول به ارائه سرویس به بانک های طرف قرارداد خود هستند. آمار و ارقام مقایسه ای این صنعت که از سوی بانک مرکزی منتشر شده، به منظور رقابت و حفظ اطلاعات شرکت ها، از خرداد ماه سال 93 انتشار نیافت. علاوه بر این، با توجه به اطلاعات موجود می توان مقایسه عملکرد این شرکت ها را به صورت زیر نشان داد.

    *همانطور که مشاهده می شود، پرداخت ملت، آسان پرداخت پرشیا، پرداخت الکترونیک سامان و تجارت الکترونیک پارسیان بیشترین میزان فعالیت های این حوزه را در دست دارند.

    - ابزارهای پرداخت الکترونیک
    ابزار ها و تجهیزات پرداخت الکترونیک در چهار دسته کارت الکترونیکی(اعم از برداشت، اعتباری، هدیه و کیف پول)، خودپرداز، پایانه فروش و پایانه شعب  تقسیم بندی می شوند. همچنین خدمات پرداخت از طریق موبایل(ussd) و اینترنت نیز که تسهیل کننده پردات الکترونیک است، در این بخش قرار می گیرند. در تشریح بیشتر  Ussd باید به این نکته اشاره کرد که، یکی از امکاناتی که بانکداری الکترونیک در اختیار قرار داده، استفاده از کدهای ussd  بر روی تلفن همراه است که از این طریق فاصله فرد تا بانک، بدون نصب هیچ گونه نرم افزاری بر روی گوشی تلفن همراه، تنها گرفتن چند عدد خواهد بود. از سویی، کدهای USSD یا همان Unstructured Supplementary Service Data یک روش ارسال پیام در شبکه تلفن همراه یا همان شبکه GSM است که به معنای شماره‌هایی مثل *…# است که امروزه تبلیغات وسیعی درباره آن می‌شود. با کدهای ussd می‌توان کارهایی مثل انتقال وجه، اعلام موجودی، خرید شارژ، پرداخت قبوض و حتی پرداخت کمک‌های خیرخواهانه را انجام داد.
    بررسی عملکرد صنعت پرداخت الکترونیک
    1. میزان استفاده از کارت های بانکی
    بیشترین میزان کارت های صادره مربوط به بانک¬های با قدمت بالا همچون بانک ملت، صادرات و ملی و ... است و بانک هایی که به نسبت تازه تاسیس و با تعداد شعب پایین هستند، درصد ناچیزی از تعداد کارت های صادره در کشور را در اختیار دارند.

    علاوه بر این، از این میزان کارت، سهم عمده از تعداد کل کارت¬های بانکی (حدود 66 درصد) مربوط به کارت برداشت (نقد) است، که استفاده گسترده ای در بین افراد جامعه دارد. همچنین،کارت¬های هدیه در جایگاه دوم انواع کارت های بانکی مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از کارت های اعتباری در ایران به دلیل مسائل شرعی مورد استفاده قرار نمی گرفت و اولین بار از سال 79 ثمین کارت به عنوان اولین کارت اعتباری در ایران شروع به فعالیت کرد، و در حال حاضر در قالب قرارداد مرابحه به صورت محدود،کارت اعتباری مورد استفاده قرار می گیرد.

     

    نویسنده: مژگان بازچی، کارشناس بازار سرمایه
    برچسب ها
    پورسعید خلیلی