عصر اعتبار- اولین تلاش برای ایجاد بانک اسلامی مدرن در جهان به سال ۱۹۶۳ و در منطقه مصر انجام شد. این اتفاق زمانی رخداد که مرحوم احمد النجار مجموعهای از خانههای چند شهر کوچک روستایی در شمال مصر را به مکانهایی برای نگهداری پسانداز و سرمایه تبدیل کرده بود. اولین شعبهی این بانک در شهری به نام Mit Ghamr افتتاح شد که نام شرکت نیز از نام شهر الهام گرفتهشده بود.
به گزارش پایگاه خبری«عصر اعتبار»، تا قبل از سال 1967، یعنی زمانی که دولت هنوز اقدام به برچیدن بانکهای مدرن و ادغام کردن آنها با بانکهای سنتی نکرده بود، در 53 شعبهی بانک اسلامی مدرن، 85000 مشتری مسلمان وجود داشت؛ اما بعد از برچیدن بانکداری اسلامی مدرن توسط دولت مصر، این دولت به دشمنی با گروههای اسلامی متهم شد.
دومین بانک اسلامی تجاری در جهان به سال 1977 در کشور امارت متحده عربی تأسیس شد. مانند سودان، نظام بانکداری اسلامی کشور ایران را میتوان به سه مرحله تقسیم کرد. از سال 1979 تا 1982 بهعنوان مرحله اول شناخته میشود. در این دوره سیستم بانکداری ملی ایران، بازسازی و مجدد سازماندهی شد. مرحله دوم از سال 1982 شروع و تا 1986 ادامه یافت. تمام حوادث اتفاق افتاده در این مرحله را میتوان به حذف رباخواری طبق قانون تصویبشده در 1 سپتامبر 1983 و اجرای آن در 21 مارس 1984 مربوط دانست. آغاز مرحله سوم را میتوان سال 1986 در نظر گرفت که تا به امروز ادامه داشته است. قانون حذف رباخواری زمانی تصویب شد که سه سال از شروع جنگ ایران و عراق میگذشت. در این میان بانکها یک سال زمان برای تبدیل سپردهها به سیستم جدید و 3 سال زمان برای تغییر دیگر عملیات، درخواست کردند. علاوه بر این، چون کل جمعیت این منطقه مسلمان هستند، درگذر زمان بانکهای اسلامی زیادی شکوفا شدند.
بازارهای مالی اسلامی در خاورمیانه، عمدتاً در کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس قرار دارند که 41 درصد کل داراییهای شرعی جهان را تشکیل میدهند. گفتنی است که این داراییها در سال 2008 به مبلغ 639.1 میلیارد دلار رسیدند که به دنبال آن 38.8 درصد از کل بازار منطقهی غیر خاورمیانه و شمال آفریقا را تحت کنترل داشتند.
بازار بالقوه خاورمیانه و ترکیه برای بانکهای اسلامی
داراییهای مالی اسلامی در شورای همکاری خلیجفارس (GCC) و غیر شورای همکاری خلیجفارس (ارقام در ابعاد میلیارد)
روند مالی اسلامی در کشورهای خاورمیانه و ترکیه
روند بانکداری اسلامی در اروپا
داراییهای مالی اسلامی در اروپا بهسرعت درحالتوسعه هستند و بسیاری از شواهد مالی اروپا این را بهعنوان یک فرصت سودآور برای ایجاد کسبوکارهای جدید تأیید میکنند. اولین تلاش برای بانکداری به روش اسلامی در دنیای غرب، به سال 1978 و در شهر لوکزامبورگ انجام شد. مقر اصلی این بانک در سوئیس قرار داشت که در سال 1981 بانام "دارالمالال اعتماد اسلامی" افتتاح شد. همچنین شرکت بینالمللی "البراکا" در همان سال (در انگلستان) و بانک بینالمللی اسلامی دانمارک هم در سال 1983 بهعنوان اولین بانکهای اسلامی اروپایی، تأسیس شدند. علاوه بر این، Bosna Bank International Sarajevo هم در 19 اکتبر 2000 فعالیتش را آغاز کرد.
در اوت سال 2004، بانک اسلامی بریتانیا بهصورت رسمی در انگلستان تأسیس شد و این اولین بانک کاملاً اسلامی بود که در این کشور فعالیت میکرد. این بانک کاملاً مجاز بوده و توسط اداره خدمات مالی دولت بریتانیا نظارت میشود. همچنین بانک سرمایهگذاری اسلامی اروپا در ژانویه 2005 تأسیس شد و در ماه مارس سال بعد، یعنی 2006، مجوزش را رسماً از اداره خدمات مالی دریافت کرد. همچنین یک سال بعد، بانک لندن و خاورمیانه در ماه ژوئیه از اداره خدمات مالی، مجوزهایشان را دریافت و کار خود را آغاز کردند.
این روند در سراسر اروپا همزمان با گسترش بانکهای اسلامی یا شعبههای جدید در کشورهای مختلف، شیوع پیدا کرد و هرروز بانکهای اسلامی جدید ظاهر میشدند. دلایل متعددی برای افزایش علاقه به بانکداری اسلامی در سراسر اروپا وجود دارد. یک: تخمین زده میشود که تعداد مسلمانان اروپایی حدوداً 15 میلیون نفر بوده که این تعداد همچنان در حال رشد است. این یعنی یک جامعه آماری بزرگ برای جذب ارائهدهندگان خدمات ملی اسلامی. دو: تقاضا برای محصولات اخلاقی و خدمات اجتماعی روزبهروز در حال افزایش است و رشد دارایی اسلامی به این موضوع متکی است؛ چراکه اصول اسلامی، تجارتی را که باعث بدهی شود را ممنوع دانسته و تمام فعالیتهای مالی مربوط به این قسمت را به بخش اقتصادی واگذار کرده است. سه: برخی کشورهای اروپایی مایل به جذب سرمایهگذار از کشورهای اسلامی هستند. چهار: یکی دیگر از دلایل این امر، تنوع است؛ بسیاری از سرمایهگذاران به دنبال ابزارهای جدید، محصولات و کلاسهای مربوط به سرمایه و دارایی بوده که با محصولات و خدمات موجود ناسازگار نیستند. بهاینترتیب سرمایهگذاران میتوانند به کمک اداره امور مالی اسلامی که این تسهیلات را فراهم میکند، اوراق بهادار متنوعتری داشته باشند.
سرانجام، بحران مالی فعلی با کاهش توان نسبی سیستم بانکی متعارف نقش مهمی ایفا کرده است؛ چراکه با تقویت موقعیت و مدل تأمین مالی بانکهای اسلامی، این موفقیت حاصلشده است. اروپا پتانسیل بالایی برای رشد بانکهای اسلامی دارد، بهخصوص به این خاطر که جمعیت مسلمان زیادی در کشورهای مختلف اروپایی زندگی میکنند و این یعنی پتانسیل عالی برای صنعت مالی اسلامی در خاک اروپا. در این میان بسیاری از کشورهای اروپایی با صدور قوانینی برای ارتقاء صنعت بانکداری اسلامی، حمایتشان را اعلام میکنند؛ و حتی در کشورهایی مانند فرانسه، آلمان و ایتالیا اقدامات مثبتی هم برای تأمین سرمایه اسلامی انجامشده است.
بازار بالقوه اروپا برای بانکهای اسلامی
روند مالی اسلامی در برخی کشورهای اروپا