عصر اعتبار- گرچه تا رسیدن به سطوح جهانی در حوزه بانکداری الکترونیک مسیر زیادی باید پیموده شود اما پرداخت الکترونیک ایران در چند سال اخیر رشد قابل توجهی داشته است، بهطوریکه امروزه بسیاری از تراکنشهای پرداخت در بخشها و بازارهای مختلف که از سوی روندهای الکترونیک صورت میپذیرد، از اقبال عمومی برخوردار است.
به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار»، با این حال شرکتهای PSP و پرداخت کشور با وجود تحریمهای یکدههای تمام تلاش خود را برای توسعه ابزارها و روندهای خود انجام داده و موفقیتهای خوبی هم کسب کردهاند. این شرکتها هم اکنون رقابت تنگاتنگی برای کسب سهم بازار داخلی دارند. در این میان بانک ملت توانسته است در بحث پرداخت پیشگام باشد و نسبت به سایر رقبای خود سهم قابل توجهی از بازار را در اختیار بگیرد. علیرضا لگزایی، قائم مقام بانک ملت رمز موفقیت و تداوم رشد و توسعه بانک را برنامهمحوری و حرکت مبتنی بر استراتژی میداند و معتقد است: با تغییر مدیریت در بانک ملت نهتنها استراتژیهای تدوین شده در بانک تغییر نکرده، بلکه به صورت مستمر تکامل و توسعه یافته است. او میگوید: بانک ملت در سالهای اخیر توانسته جایگاه رقابتی این بانک را حفظ کرده و یکی از بانکهای پیشروی نظام بانکی در ارتباط با مدیریت تراکنشها، هم در بحث بانکی هم نظام پرداخت است. با او درباره دلایل موفقیت بانک در بحث پرداختها و برقراری امنیت و برنامههای پیشرو در این زمینه به گفتوگو نشستهایم که مشروح آن را میخوانید:
- در ابتدا بفرمایید وضعیت کنونی بانک ملت در بحث پرداختها و جایگاهش در بین دیگر بانکها چگونه است؟
با توجه به اینکه حجم تراکنشهای بانکی در نظام پرداخت به صورت تصاعدی در حال افزایش و رقابت نیز در این عرصه بسیارسخت و پیچیده است، بانک ملت در سالهای اخیر نهتنها توانسته جایگاه رقابتی این بانک را حفظ کند بلکه یکی از بانکهای پیش رو نظام بانکی در ارتباط با مدیریت تراکنشها هم در بحث بانکی هم نظام پرداخت است.
شرکت بهپرداخت ملت با هدف توسعه ابزارهای پرداخت الکترونیکی بهعنوان ارائهدهنده خدمات پرداخت الکترونیکی (Payment Service Provider) است، پس از تشکیل شرکت شاپرک در سال 1391 از سوی بانک مرکزی که سیاستها بهگونهای تدوین شد که مجموعه تراکنشهای نظام بانکی از پرداخت مستقل شد. این شرکت درصنعت PSP رتبه اول در کشور و خاورمیانه را به خود اختصاص داد.
از سوی دیگر به لحاظ مدیریت تراکنشها که بازتاب آن در میان مردم، رضایت از انجام تراکنشها در سرعت حداکثری و با کمترین تراکنش ناموفق باشد، بانک ملت جایگاه ویژهای را بین مشتریان کسب کرده است.لازم به ذکر است منظورم از تراکنشهای بانکی عموما تراکنشهای غیرحضوری است.
در بانکداری اینترنتی و نیز در همراه بانک، تلفنبانک و در IPG که در واقع درگاه پرداخت اینترنتی بانک ملت محسوب میشود، از جایگاه مطلوبی برخوردار هستیم و بانک ملت از بازار سهم قابل قبولی را به خود اختصاص داده است.
با توجه به اینکه در این صنعت رقابت کماکان وجود دارد، برای حفظ این جایگاه رقابتی دائما در حال توسعه سامانهها و بهبود فرایندها و خلق ارزشهای جدید برای مشتریان هستیم. بیشتر مشتریانی که تراکنش بالایی دارند، گروه مشتریان متوسط و بزرگ را تشکیل میدهند که برای این گروهها بستههای ارزشی متفاوتی ارائه میدهیم. به طور کلی با تلاش و پشتکار در بانک ملت توانستهایم بین بانکها در بحث پرداختها و تراکنشها جایگاه قابل قبولی به خود اختصاص دهیم.
- دلیل تداوم رشد و توسعه بانک ملت در 2دهه اخیر از زمان دکتر دیواندری تاکنون چیست؟
بانک ملت در 2 دهه گذشته هدفمند و با برنامهریزی و طراحی استراتژی حوزه کسبوکار توانسته است بانکداری الکترونیک را مدیریت کند. از سوی دیگر نکته مهمی که در این بانک میتوان به آن اشاره کرد این است که با تغییرات مدیریتی، استراتژی بانک ملت نه تنها تغییر نکرد بلکه به صورت مستمر تکامل و توسعه یافته است. به طوری که در این مدت 2مدیر در بانک مشغول به فعالیت بودهاند؛ اولی مرحوم منوچهری که به مدت 8 سال و بعد از ایشان دکتر دیواندری مدیریت بانک را برعهده داشتند. اما از دلایل دیگر موفقیت بانک در 2دهه اخیر را باید برنامهمحوری و حرکت مبتنی بر استراتژی دانست که باعث شده مدیریت این بانک زیرساختهای مستحکم و اصولی را ریلگذاری کند.
از سوی دیگر در حال حاضر 12 psp در کنار هم کل نظام پرداخت کشور را تشکیل میدهند که موسس یکی از این pspها بانک ملت بود. این درحالی است که در آن مقطع زمانی بسیاری از بانکها به این موضوع فکر نمیکردند و اگر فکر هم کردند فرصت صدور مجوز تمام شد. در حوزه کارت، کربنکینگ و خدمات الکترونیکی نیز، همزمان با اینکه علاقهمند به ارائه خدمات مبتنی بر تکنولوژیهای روز دنیا به مشتریان بودیم، سعی بانک این بود تا در حد ممکن مبتنی بر نیاز مشتریان و انتظاراتی که داشتند خدمات ارائه دهد. باید به این نکته توجه داشت زمانی که بازارساز هستید و بانک مبتنی بر برنامهریزی و استراتژی، کسبوکار خود را اداره میکند به موفقیتهای بسیاری دست خواهید یافت به طور یقین رمز موفقیت بانک ملت را در 2 دهه اخیر میتوان پیشگامبودن بانک در ارائه خدمات به مشتریان عنوان کرد. اجرای درست و موفق استراتژیها و برنامههای تدوینشده بانک را باید حمایتها، تفکر و دوراندیشی مدیران ارشد بانک عنوان کرد به خصوص در دوران مرحوم منوچهری و دکتر دیواندری که در 16 سال مدیریت بانک برعهده این دو مدیر بود ریلگذاریها بر مبنای حرکت به سمت توسعه فناوری اطلاعات کسبوکار انجام شد که در حال حاضر شاهد رشد و توسعه بانک ملت نسبت به سایر رقبای خود است.
- در زمان مرحوم منوچهری مرکز تحقیقات و برنامهریزی در بانک راهاندازی شد. این مرکز چقدر توانسته است در موفقیتهای بانک تاثیرگذار باشد؟
در زمان مرحوم منوچهری با دعوت از دکتر دیواندری زیربنای تاسیس مرکز تحقیقات و برنامهریزی برای اولینبار در صنعت بانکداری فراهم شد. شاید به جرات بتوان گفت یکی دیگر از دلایل موفقیت بانک ملت نگاه مرکز تحقیقات و برنامهریزی بود که نهتنها در محصولات آیتی بلکه اعتباری، ارزی و برخورد با مشتریان و غیره با پروژههای کاربردی که در آنجا تعریف و انجام شد، توانستیم هم بانک بهروزتر باشیم و هم همسو با تفکرات و خواستههای مشتریان حرکت کنیم. وجود این مرکز در رشد و توسعه بانک ملت موثر بوده است.
- در بحث استفاده از نوآوری و فناوریهای اطلاعات در کنار متخصصان داخلی از خارجیها هم استفاده میکنید؟
با توجه به بحث تحریم که در سالهای گذشته با آن مواجه بودیم و در حال حاضر نیز کم و بیش این تحریمها وجود دارد، شرکتهای خارجی بهراحتی فناوری «هایتک» را در اختیار ما قرار نمیدهند. البته باید به این نکته اشاره کرد که این موضوع فقط مختص ایران نیست بلکه شرکتهای دارای فناوریهای روز دنیا به کشورهای جهان سوم و حوزه آسیای شرقی و خاورمیانه با یک فاصله زمانی و برای مدت زمان مشخص در این زمینه اقدام به همکاری میکنند. در کنار این محدودیتها از سوی شرکتهای خارجی، ایران در برخی از مباحث بینالمللی و سیاسی با مشکلاتی مواجه است که باعث میشود ورود این فناوریها به کشور به کندی صورت گیرد. اما علیرغم همه این محدودیتها و مشکلات در حد امکان و ارتباطات بینالمللی توانستهایم از آخرین فناوریهای روز دنیا در بخشهای سختافزار و در حوزه نرمافزاری مجوزهای لازم را دریافت کنیم. باید به این نکته توجه داشت در بخش نرمافزاری بیشتر تکیه بانک بر توان داخلی و مهندسان و متخصصان داخلی است.
- آیا از مشاوران خارجی نیز استفاده میکنید؟
در بخش آیتی مشاوران خارجی نداشتیم. فقط در یک مقطع زمانی برای تغییر مدل کسبوکار بانکی مشاور خارجی داشتهایم.
- موضوع امنیت در پرداختهای مجازی از اهمیت ویژهای برخوردار است اما متاسفانه هرازگاهی خبرهایی شنیده میشود مبنی بر ورود غیرقانونی به سیستمهای بانکی که باعث نگرانی مشتریان بانک میشود. بانک ملت برای ارتقای امنیت خود چه کارهایی را انجام داده است؟
امنیت در سیستم بانکی مقوله مهمی است اما باید توجه داشت امنیت، موضوعی نسبی است. سیستمهای نرمافزاری و سختافزاری همزمان با توسعه تکنولوژی با دو ریسک عمده مواجه هستند؛ یکی ریسک نیروی انسانی و دیگری ریسک خرابکاری است.یک اپراتور و پشتیبان اشتباهی میکند و سیستم دچار مشکل میشود. خرابکاری و نفوذ هم به طور طبیعی ریسکی است که وجود دارد. بانک ملت برای ارتقای سیستم امنیتی بانک قراردادهایی به نام هک سفید را با شرکتهایی که مورد تایید مراجع ذیصلاح است، منعقد کرده که به آنها اجازه داده شده تا تلاش کنند به سیستمهای اصلی بانک نفوذ کنند تا ایرادات و مشکلاتی اگر وجود داشته باشد، شناسایی و رفع کنیم. البته فقط بانک ملت نیست بلکه بسیاری از بانکها اقدام به این کار میکنند.
- با چند شرکت این قراداد را منعقد کردهاید؟
بانک ملت تقریبا با 3 شرکت این قرارداد را به امضا رسانده است. شرکتها زیر نظر و مورد تایید نهادهای امنیتی هستند. مجاز به انعقاد قرارداد با هر شرکتی نیستیم.
- مشکلی که اخیرا بانک ملت با آن مواجه شد از چه نوع ریسکی بود؟
مشکلی که اخیرا برای بانک ملت اتفاق افتاد حمله یا نفوذ نبود بلکه از مدل ریسک نیروی انسانی بود.باید تاکید کنم ریسک نیروی انسانی بسیار پیچیده است چرا که نه از نوع حمله، نه نفوذ است.
- این ریسک را چقدر بیمه میکنید؟
هر اتفاقی برای سپرده مشتری بیفتد که خود مشتری مقصر نباشد بانک ملزم به جبران آن است.
- آیا استفاده از کارتهای بانکی ملت در خارج از کشور امکانپذیر خواهد شد؟
قابلیت استفاده از کارتهای بانکی در خارج از کشور یک سری الزامات دارد؛ اولین الزام این است که نقل و انتقال ارز با مکانیسمی در دولت و بانک مرکزی به صورت رسمی قانونی شود، این فارغ از این است که با کارت یا بدون کارت صورت گیرد تا بتوان مبالغی را خارج از کشور خرج کرد. دومین الزام این است که به لحاظ روابط بانکی، کشورهای خارجی حاضر باشند معاملات دلار و غیره را بپذیرند در غیر این صورت امکان پذیر نخواهد بود.
استفاده از کارتهایی که در سیستم شتاب هستند تا زمانی که از طریق اتصال سوئیچ کارتهای بانکی در کشورهای دیگر پذیرفته نشود، امکانپذیر نیست. مهمترین بخش استفاده از کارتهای بانکی در سایر کشورها همین است، اگر این اتفاق بیفتد، آن زمان به چابکی بانکها بستگی دارد که بتوانند زودتر پروتکل با یک کشور خاص یا کشورهای مختلف امضا کنند. زیرساختها در بانک ملت برای انجام و عملیاتی کردن این موضوع وجود دارد. نباید این نکته را فراموش کرد که 99 درصد انجامنشدن اتصالات بانکی سیاسی است تا فنی. چراکه همه کارهای تکنیکال از همان فردای امضای تفاهمنامه قابل اجراست. مشکل زیرساختی و فنی وجود ندارد.
- آیا تجربهای هم در این زمینه داشتهاید؟
زمانی که هنوز تحریمها جدی نشده بود، 2 تجربه عملیاتی در این زمینه را در بانک ملت با موفقیت اجرا کردیم؛ در پروژه نخست با یکی از بانکهای ترکیه تفاهمنامه امضا و کارتهایی را برای مشتریان صادر کردیم ومدتی نیز تراکنشهایی انجام شد، اما زمانی که قرار شد اعلام عمومی صورت گیرد، عرصه تحریمها به شدت تنگ شد و بانک ترکیه عذرخواهی کرد که نمیتواند ادامه دهد. تجربه دیگر در سال 87 در زمانی که پروژه ثبتنام عمره مفرده از سوی سازمان حج و زیارت به بانک ملت محول شد، صورت گرفت.
در آن مقطع با بانک ریاض عربستان تفاهمنامه امضا کردیم که برای زوار کارت صادر کنیم، تعدادی کارت در ابتدا برای روسای کاروانها و مدیران صادر شد و در آنجا از این کارتها استفاده کردند. زمانی که به مرحلهای رسید که بازاریابی کنیم، از سوی بانک عربستانی به ما اعلام کردند که تحت فشار هستند و نمیتوانند ادامه دهند. به لحاظ تکنیکالی، فنی و زیرساختی آماده هستیم، تجربه کردهایم و کار پیچیده هم نیست. به طوری که در حال حاضر بانک مرکزی ایران با بانک مرکزی روسیه پیرامون اتصال سوئیچ کارتهای بانکی 2 کشور یعنی سامانه شتاب ایران و سامانه میر روسیه مذاکره صورت گرفته است و بنا به توصیه بانک مرکزی، بانک ملت با توجه به داشتن زیرساختهای قوی برای این مهم انتخاب شده است که در صورت نهاییشدن این توافقنامه مسافران از خدمات این کارتها و استفاده از دستگاههای خودپرداز و پایانههای فروش بهرهمند میشوند.
- نقش بانک مرکزی در توسعه و گسترش و بهرهگیری بیشتر از فناوریهای نوین در عرصه پرداخت چیست؟
بانک مرکزی ذاتا ناظر پولی و تنها مرجعی است که ضوابط ، مقررات و آییننامههای مرتبط پولی در کل کشور را تعیین میکند، توسعه فناوری هم یک امر غیرقابلاجتناب است بنابراین یکی از مکانهایی که زود تر از نظام بانکی تحت تاثیر فناوری اطلاعات قرار میگیرد، بانک مرکزی است. تاکنون بانک مرکزی چه به لحاظ بحثهای مقرراتی و سیاستگذاری و چه به لحاظ نظارت بر یک سری پروژههای عملیاتی برای زیرساختهای فناوری اطلاعات نقش موثری داشته است.
شتاب، شاپرک، ساتنا و چکاوک همه اینها اقدامهایی است که با ورود بانک مرکزی در نظام بانکی فعال شده است. هماهنگی بین بانکها یک رگولاتور میخواهد که حرف آخر را بزند و نظارت کند. به نظر بنده بانک مرکزی در زمینه توسعه فناوری اطلاعات نقش کلیدی دارد. اما باید توجه داشت به طور طبیعی تعداد بانکها بسیار است و کسبوکار، عطش توسعه دارد. بانک مرکزی با وجود اینکه از لحاظ نیروی متخصص قوی است، اما با وجود تعداد زیاد بانکها و اینکه آنها برای حفظ خودشان و کسب سهم از بازار دنبال نوآوری و تکنولوژیهای روز دنیا هستند، شاید نتواند پاسخگوی توسعه فناوری با سرعت بالا در این سیستم باشد ولی با تمام این تفاسیر تاکنون نقش موثری داشته است. از آن جمله میتوان به حجم تراکنشهایی که در شاپرک و شتاب مدیریت میشود، اشاره کرد که مقررات و نظم آن با بانک مرکزی است. همچنین مکانیسمهایی برای جریمه بانکها تعیین کرده است که کمترین تراکنش ناموفق را داشته باشند. همه این دستورالعملها و قوانین به توسعه فناوری کمک خواهد کرد چون اگر یک پشتیبانی مناسب وجود نداشته باشد، مشتریان به سبک سنتی روی خواهند آورد.