عصر بازار

تابوی دلار بر ۴ دهه تحولات سیاسی و اقتصادی ایران

عصر اعتبار- تعیین نرخ دلار در بودجه و بازار آزاد و همچنین تاثیر آن بر اقتصادکشور همواره از چالش های عمده دولت و مجلس بوده است، اما تحولات سیاسی و اقتصادی طی ۴۰ سال چه تاثیری بر نرخ دلار داشته است؟

تابوی دلار بر ۴ دهه تحولات سیاسی و اقتصادی ایران
نسخه قابل چاپ
جمعه ۳۰ شهريور ۱۳۹۷ - ۱۳:۰۱:۰۰

    به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار» به نقل از ایبنا ، یکی از مهم ترین مواردی که بارها کارشناسان اقتصادی بر آن تاکید داشته اند، تعیین نرخ دلار در بودجه براساس تفاضل تورم داخلی و خارجی است که در گزارش تحلیلی پیش رو در دولت های مختلف و تا سال 1396 بررسی شده است.

    نرخ دلار در بودجه سال 1357، 70 ریال تعیین شده بود ولی نرخ غیررسمی این ارز 100 ریال بوده است. این در حالی است که نرخ تورم در آن سال در ایران 10 درصد و در آمریکا 6.5 درصد بوده است که تفاضل آن 3.5 درصد بوده است. بدین ترتیب نرخ هر دلار براساس تفاضل نرخ تورم ایران و آمریکا 104 ریال بوده است.

    بودجه نویسی دولت موقت؛ اولین نرخ دلار بعد از انقلاب

    سال 1358 اولین سالی بود که دولت انقلابی در ایران بودجه می نوشت. دولت موقت در این سال و در زمانی که کشور درگیر آشوب های داخلی بود و فضای اقتصادی همچنان تحت تاثیر فضای انقلابی، خروج شرکت ها و بانک های خارجی از ایران و همچنین آغاز تحریم های آمریکا بود.

    نرخ دلار در بودجه سال 1358 نیز مانند سال قبل از آن 70 ریال تعیین شده بود در حالی که نرخ غیررسمی دلار با 40 ریال افزایش به 140 ریال رسید. این در حالی بود که نرخ تورم در ایران در آن سال 11.4 و در آمریکا 7.6 درصد بوده است. با در نظر گرفتن تفاضل 3.8 درصدی تورم داخلی و خارجی، نرخ دلار باید 108 ریال تعیین می شد که در حقیقت 38 ریال در بودجه کمتر در نظر گرفته شده بود.

    سال 1359 در حالی که بازهم مانند 2 سال قبل از آن نرخ دلار در بودجه 70 ریال تعیین شده بود اما نرخ این ارز در بازار غیررسمی به 200 ریال می رسد. نرخ تورم در آن سال در ایران به 23.5 درصد جهش می کند و تفاضل آن با نرخ تورم 11.3 درصدی آمریکا به 12.2 درصد می رسد. براین اساس نرخ دلار با در نظر گرفتن تفاضل تورم داخلی و خارجی باید 121 ریال تعیین می شد.

    نرخ ارز در سال های آغازین جنگ

    سال 1360 سال خاصی در فضای سیاسی ایران بود. در این سال جنگ تحمیلی و تجاوز عراق به ایران آغاز شده بود و همزمان مجلس شورای اسلامی ابوالحسن بنی صدر را از ریاست جمهوری برکنار کرده و مردم در انتخابات ریاست جمهوری ابتدا به شهید محمدعلی رجایی رای دادند که با شهادت وی، آیت الله سیدعلی خامنه ای به این سمت انتخاب شد.

    جنگ باعث شده بود تا دولت علاوه بر توجه ویژه به جبهه های جنگ برای حفظ تمامیت ارضی، به زندگی مردم عادی و تامین کالاهای اساسی نیز نگاه ویژه داشته باشد. در طول سال های بعد از انقلاب بیشتر صنایع دولتی شده بود و دولت بزرگتر از قبل باید هزینه های بسیاری از با فروش نفت در شرایط جنگی تامین می کرد.

    با این تحولات نرخ دلار در سال 1360 در بودجه 10 ریال رشد یافت و به 80 ریال می رسد اما بازار غیررسمی شاهد قیمت 270 ریالی می شود. در آن سال نرخ تورم در ایران 22.8 و در آمریکا 13.5 درصد بود و با در نظر گرفتن تفاضل 9.3 درصدی تورم داخلی و خارجی نرخ ارز آزاد 132 ریال محاسبه شده است.

    سال بعد از آن نرخ ارز در بودجه بدون تغییر 80 ریال تعیین می شود اما این نرخ در بازار غیررسمی با 80 ریال رشد به 350 ریال می رسد. در سال 1361 نرخ تورم در ایران 19.2 و تفاضل آن با تورم 10.3 درصدی آمریکا 8.9 درصد بوده است. نرخ ارز آزاد نیز براین اساس 144 ریال باید محاسبه می شد.

    سال 1362 برای سومین سال متوالی نرخ دلار در بودجه 80 ریال تعیین می شود اما این رقم در بازار غیررسمی با 100 ریال رشد به 450 ریال می رسد. با توجه به تفاضل 8.6 درصدی تورم داخلی و خارجی (تورم ایران 14.8 و تورم آمریکا 6.2 درصد)، نرخ ارز آزاد باید 156 ریال محاسبه می شد.

    سال 1363، دولت تصمیم می گیرد تا نرخ ارز در بودجه را 10 ریال افزایش داده و 90 ریال تعیین کند. این در حالی بود که نرخ غیررسمی ارز 580 ریال یعنی 490 ریال بیشتر بود. در این سال تورم در ایران 10.4 درصد و در آمریکا 3.2 درصد بود که با در نظر گرفتن تفاضل تورم 2 کشور، نرخ دلار 167 ریال بوده است.

    سال بعد، دولت در بودجه نرخ دلار را نه تنها افزایش نمی دهد بلکه آن را 10 ریال کاهش داده و 80 ریال تعیین می کند. این در حالی است که نرخ دلار در بازار غیررسمی با 30 ریال افزایش نسبت به سال قبل 610 ریال بوده است. در سال 1364 نرخ تورم در ایران 6.9 و در آمریکا 4.3 درصد محاسبه شده که با در نظر گرفتن تفاضل 2.6 درصدی رقم دلار 171 ریال باید محاسبه می شد.

    نرخ ارز در بودجه در دولت دوم جنگ

    سال 1364  فضای سیاسی و اقتصادی کشور همچنان درگیر جنگ بود و کشیده شدن جنگ به شهرها و نفتکش ها باعث شده بود تا قیمت جهانی نفت تا 40 دلار افزایش یابد اما همزمان صادرات نفت ایران کاهش یافته بود.

    سال 1365 بار دیگر دولت تصمیم می گیرد تا نرخ دلار را 70 ریال در بودجه تعیین کند اما نرخ غیررسمی دلار در این سال به 740 ریال می رسد. در آن سال نرخ تورم در ایران 23.7 و در آمریکا 3.6 درصد بوده است. براین اساس و با در نظر گرفتن تفاضل 20.1 درصدی تفاضل تورم داخلی و خارجی نرخ دلار باید 205 ریال محاسبه می شده است.

    سال 1366 در حالی دولت تصمیم می گیرد که نرخ دلار را در بودجه 70 ریال تعیین کند که نرخ غیررسمی این ارز در بازار 996 ریال بوده است. در آن سال نرخ تورم در ایران 27.7 و در آمریکا 1.9 درصد بوده است. براین اساس و با در نظر گرفتن تفاضل 25.8 درصدی نرخ دلار باید 258 ریال محاسبه می شد.

    سال 1367 سال پایانی جنگ تحمیلی بود. در این سال نیز دولت نرخ دلار در بودجه را 10 ریال نسبت به سال قبل از آن کاهش داد و با نرخ 60 ریال بودجه خود را بست. این در حالی بود که نرخ ارز در بازار غیررسمی 996 ریال شده بود. در این سال تفاضل نرخ تورم در ایران و آمریکا 25.3 درصد بود و با محاسبه این رقم، نرخ هر دلار باید 323 ریال در بودجه در نظر گرفته می شد.

    سال 1368 نقطه عطفی در تاریخ انقلاب در ایران است زیرا در این سال جنگ تحمیلی پایان یافته بود و همزمان مردم با شرکت در همه پرسی به اصلاح قانون اساسی و ساختار قدرت رای داده بودند. براین اساس سمت نخست وزیری حذف و اختیارات در دست رییس جمهوری قرار داده شد. دولت برای این سال نرخ 70 ریال را برای دلار در بودجه در نظر گرفته بود ولی هر دلار در بازار غیررسمی 1207 ریال داد و ستد می شد.

    در این سال نرخ تورم در ایران 17.4 درصد و آمریکا 4.8 درصد بود و با توجه به تفاضل 12.6 درصدی نرخ تورم ایران و آمریکا، نرخ هر دلار باید 364 ریال محاسبه می شد.

    آغاز ریاست جمهوری آیت الله هاشمی و دولت اول سازندگی

    در سال 1368 همزمان با فوت حضرت آیت الله خمینی(ره)  و انتخاب حضرت آیت الله خامنه ای  توسط خبرگان رهبری سمت نخست وزیری حذف و  مرحوم آیت الله هاشمی به عنوان اولین رییس جمهوری کشور پس از جنگ انتخاب شد.

    در این دولت با توجه به نیاز کشور به بازسازی ویرانی های جنگ، اجرای برنامه های توسعه ای و اصلاح ساختار اقتصادی در دستور کار قرار گرفت.

    این دولت در اولین بودجه ای که به مجلس ارائه کرد، بار دیگر نرخ دلار را در بودجه 60 ریال در نظر گرفت. این در حالی بود که نرخ ارز در بازار غیررسمی 1413 ریال بود. در آن سال نرخ تورم در ایران 9 و در آمریکا 5.4 درصد بود. بنابراین با در نظر گرفتن تفاضل 3.6 درصدی نرخ تورم، هر دلار در بودجه باید 384 ریال محاسبه می شد.

    سال بعد، دولت بار دیگر نرخ دلار را ثابت نگه داشت. نرخ دلار در بازار غیررسمی نیز تنها با 7 ریال افزایش به 1420 ریال رسید. با این حال با توجه به تفاضل 16.5 درصدی تفاضل ایران و آمریکا (تورم 20.7 درصدی ایران و 4.2 درصدی آمریکا)، این نرخ باید 447 ریال بود.

    سال 1371، دولت تصمیم گرفت تا نرخ هر دلار را به یکباره  از 60 ریال به 1450 ریال افزایش دهد یعنی تقریبا نرخ هر دلار در بودجه 1390 ریال رشد کرد. در آن سال دلار در بازار غیررسمی 1498 ریال داد و ستد می شد که تنها 48 ریال فاصله داشت. این موضوع نشان از عزم دولت اول سازندگی در سال دوم فعالیت خود برای یکسان سازی نرخ ارز و کاهش فاصله نرخ دلار رسمی و بازار دارد.

    با این حال در حالی که نرخ تورم در آن سال در ایران 24.4 و در آمریکا 3 درصد بود، با در نظر گرفتن نرخ تورم در سال های گذشته و تفاضل تورم 2 کشور، رقم دلار در بودجه باید 543 ریال محاسبه می شد!

    سال 1372 نیز دولت در حالی با نرخ تورم 22.9 درصدی هر دلار آمریکا را 1650 ریال (یعنی 200 ریال بیشتر از سال قبل) در بودجه در نظر گرفت که نرخ تورم در آمریکا مثل سال قبل از آن 3 درصد بود. با محاسبه تفاضل نرخ تورم ایران و آمریکا (19.9 درصد)، هر دلار باید 651 ریال محاسبه می شد. نکته مهم آن است که در این سال بازار غیررسمی ارز قیمت 1803 ریال را برای دلار تجربه کرد.

    دولت دوم سازندگی و تورم بالای داخلی

    سال 1373، بار دیگر مرحوم آیت الله هاشمی با رای مردم به عنوان رییس جمهوری انتخاب شد و کار بازسازی ویرانی های جنگ و سازندگی در کشور ادامه یافت. در این سال دولت نرخ ارز در بودجه را با 100 ریال افزایش 1750 ریال اعلام کرد که نشان می دهد دولت در آن سال ها قصد داشته درآمدهای ارزی خود را بالا ببرد. با این حال در آن سال نرخ هر دلار در بازار غیررسمی برای اولین بار به بیش از 2هزار و 600 ریال و رقم 2667 ریال را تجربه کرد.

    سال 1373 نرخ تورم در ایران 35.2 و در آمریکا 2.6 درصد بوده است. بنابراین با در نظر گرفتن تفاضل 32.6 درصدی تورم داخل و خارج، هر دلار باید 863 ریال محاسبه  شد.

    سال 1374 دولت تصمیم می گیرد تا نرخ دلار در بودجه را ثابت نگاه دارد. اما این موضوع باعث نمی شود تا نرخ دلار در بازار غیررسمی افزایش یابد. بازار غیررسمی در این سال شاهد رشد یک هزار و 411 ریالی دلار بود و قیمت آن به رکورد 4078 ریال رسید. در این سال نرخ تورم در ایران 49.4 و در آمریکا 2.8 درصد محاسبه شده بود. بنابراین و با در نظر گرفتن تفاضل 46.6 درصدی تفاضل تورم داخلی و خارجی، برای اولین بار نرخ هر دلار باید به بالای هزار ریال می رسید و 1265 ریال محاسبه شد.

    سال بعد، دولت همچنان نرخ ارز در بودجه را ثابت نگاه داشت اما بازار غیررسمی بار دیگر شاهد افزایش نرخ دلار بود به گونه ای که هر دلار در این بازار 4444 ریال داد و ستد می شد. در این سال بار دیگر نرخ دلار که در سال 1371 تفاوت خیلی ناچیزی با قیمت بازار داشت، شاهد فاصله تقریبا 2 برابری شد.

    در این سال تورم در ایران نسبت به سال قبل نصف شده بود و به 23.2 درصد رسید. تورم در آمریکا نیز 3 درصد بود و با در نظر گرفتن تفاضل 20.2 درصدی 1520 ریال باید محاسبه می شد.

    سال 1376 آخرین سال فعالیت دولت سازندگی بود. در این سال بازهم دولت تصمیم گرفت تا در بودجه نرخ دلار را مانند 2 سال قبل از آن 1750 ریال اعلام کند. با این حال بازار غیررسمی شاهد قیمت 4785 ریالی بود. در آن سال نرخ تورم در ایران 17.3 و در آمریکا 2.3 درصد بود. بنابراین و با در نظر گرفتن تفاضل 15 درصدی تورم داخل و خارج، هر دلار می بایست 1748 ریال محاسبه می شد.

    دولت اول اصلاحات و سقوط قیمت نفت

    سال 1376 سالی نو در فضای سیاسی کشور بود و انتخاباتی پر شور باعث شد تا دولت اصلاحات با بی سابقه ترین حضور مردمی در انتخابات تا آن زمان روی کار بیاید. برگزاری انتخابات و اعلام سیاست تنش زدایی در سیاست خارجی، آغاز گفت و گوهای انتقادی با اتحادیه اروپا و افزایش تعامل با کشورهای همسایه و منطقه باعث شد تا شرایط برای ثبات و رشد اقتصادی مناسب شود. اما قیمت جهانی نفت در طول این دوره از 32دلار به 8 دلار کاهش یافت. شرایط تولید نفت به گونه ای بود که فروش نفت تنها هزینه تولید آن را تامین می کرد و اقتصاد وابسته به نفت ایران به شدت از این ناحیه تحت فشار قرار گرفت.

    سال 1377 اولین سالی بود که دولت اصلاحات نرخ ارز در بودجه را می نوشت و رقم 1750 ریال را برای آن تعیین کرد. این در حالی بود که نرخ دلار در بازار غیررسمی تا 646 تومان بالا رفته بود. با در نظر گرفتن تفاضل 16.5 درصدی نرخ تورم در ایران و آمریکا (تورم 18.1 درصدی ایران و 1.6 درصدی آمریکا) نرخ دلار در بودجه باید 2037 ریال محاسبه می شد.

    سال بعد از آن، در حالی که نرخ دلار در بازار غیررسمی به 8632 ریال رسیده بود، دولت بار دیگر نرخ دلار در بودجه را ثابت نگاه داشت و رقم 1750 ریال را در بودجه نوشت. دولت در آن سال با توجه به تورم 20.1 درصدی داخلی و 2.2 درصدی آمریکا و تفاضل 17.9 درصدی، می توانست قیمت دلار را 2402 در بودجه محاسبه کند.

    سال 1379 نیز دولت سیاست تثبیت نرخ ارز را ادامه داد و نرخ ارز در بودجه را همانند سال های قبل 175 تومان در نظر گرفت. با این حال قیمت دلار در بازار غیررسمی در این سال مقداری کاهش یافت و از 8632 ریال به 8130 ریال کاهش یافت.

    در سال 1379 نرخ تورم در ایران 12.6 درصد و در آمریکا 3.4 درصد بود و با در نظر گرفتن تفاضل 9.2 درصدی، نرخ دلار در بودجه باید 2623 ریال محاسبه می شد.

    سال 1380، سال پایانی دولت اول اصلاحات بود و دولت موفق شده بود نرخ تورم 18.1 درصدی سال اول فعالیت خود را به 11.4 درصد کاهش دهد. در این سال تورم در آمریکا 2.8 درصد و تفاضل تورم 2 کشور 8.6 بود. با این حال دولت همچنان بر سیاست تثبیت نرخ ارز در بودجه اصرار داشت و نرخ دلار را 1750 ریال در بودجه در نظر گرفت. با این حال نرخ دلار رسمی 5 ریال بالاتر بود و 1755 ریال بود.

    در سال 1380 قیمت دلار در بازار غیررسمی بار دیگر شاهد اُفت بود و از 8130 ریال به 7920 ریال رسید. در این سال با توجه به تفاضل تورم ایران و آمریکا نرخ ارز در بودجه باید 2849 ریال محاسبه می شد.

    دولت دوم اصلاحات و سیاست یکسان سازی نرخ ارز

    دولت اصلاحات در دوره دوم خود به لطف کسب پیروزی بزرگ تر سیاسی در انتخابات به طور جدی بحث یکسان سازی نرخ ارز را در دستور کار خود قرار داد. در سال 1381 دولت که بدنبال اجرای سیاست تک نرخی ارز بود به یک مرتبه نرخ دلار در بودجه را از 175 تومان به 759 تومان افزایش داد. نرخ دلار در بازار رسمی نیز تا 8140 ریال در این سال بالا رفت. نکته مهم این بود که نرخ دلار در بازار غیررسمی 7990 ریال شد که تنها 70 ریال از سال قبل از آن بالاتر بود.

    در این سال نرخ تورم ایران 15.8 و نرخ تورم آمریکا 1.6 درصد بود و با در نظر گرفتن تفاضل 14.2 درصدی تورم 2 کشور نرخ دلار در بودجه باید 3254 ریال تعیین می شد.

    سال 1382 از نظر فشار سیاسی بر ایران توسط آمریکا به دلیل برنامه های هسته ای سال خاصی محسوب می شود. ایران در این سال تلاش کرد تا با مذاکره با سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان و تعلیق فعالیت های غنی سازی اورانیوم از شدت فشارهای سیاسی بر خود بکاهد. دولت نرخ دلار در بودجه را 8280 ریال تعیین کرد. در این سال در حالی که نرخ دلار در بازار غیررسمی 8320 ریال بود اما نرخ دلار در بازار رسمی به 8482 ریال رسید. با توجه به تفاضل 13.3 درصدی تفاضل تورم داخلی و خارجی (15.6 درصد تورم ایران و 2.3 تورم آمریکا) نرخ دلار در بودجه باید 3687 ریال محاسبه شد.

    سال 1383 قیمت دلار در بودجه 8710 ریال در نظر گرفته شد. در این سال بازهم نرخ دلار رسمی بالاتر از بازارا غیررسمی بود به طوری که هر نرخ هر دلار رسمی 8864 ریال و در بازار غیررسمی 8740 ریال بود. با این حال اگر تفاضل تورم خارجی و داخلی را در این سال مبنای محاسبه نرخ دلار بود، هر دلار باید 4148 ریال در بودجه محاسبه می شد. در سال 1383 نرخ تورم در ایران 15.2 و در آمریکا 2.7 (تفاضل تورم 2 کشور 12.5 درصد) بود.

    سال 1384 آخرین سال فعالیت دولت اصلاحات بود و برای اولین بار نرخ دلار در بودجه به 9020 ریال رسید. در این سال قیمت رسمی دلار 9140 ریال تعیین شد اما نرخ این ارز در بازار غیررسمی 9040 ریال بود که از قیمت رسمی کمتر بود.

    در سال آخر فعالیت دولت اصلاحات، نرخ تورم ایران 10.4 و در آمریکا 3.4 درصد بود و با در نظر گرفتن تفاضل 7 درصدی تورم 2 کشور نرخ دلار باید 4439 ریال تعیین می شد.

    دولت اول احمدی نژاد و آغاز دور جدید تحریم ها

    سال 1384 بار دیگر انتخابات ریاست جمهوری در ایران برگزار شد و این بار محمود احمدی نژاد در مرحله دوم انتخابات توانست بر سایر رقبای خود پیروز شده و به ریاست جمهوری برسد. آغاز ریاست جمهوری وی با شکستن تعلیق فعالیت های غنی سازی اورانیوم در ایران همراه بود و بار دیگر فشارهای سیاسی ناشی از تحریم های اقتصادی برای توقف کامل فعالیت های هسته ای ایران به همراه مذاکره با 3 کشور اروپایی آغاز شد.

    در سال 1385 دولت نرخ 9190 ریال برای دلار در بودجه را مصوب کرد و این در حالی بود که نرخ دلار در بازار رسمی 9243 ریال و در بازار غیررسمی مانند سال قبل از آن 9040 ریال بود. در این سال نرخ تورم ایران 11.9 و نرخ تورم آمریکا 3.2 درصد بود و با در نظر گرفتن تفاضل 8.7 درصدی تورم 2 کشور نرخ دلار باید 4825 ریال محاسبه می شد.

    سال 1386 دولت قیمت دلار در بودجه را افزایش داد و به 9280 ریال رساند. این در حالی بود که قیمت دلار در بازار رسمی به 8956 ریال کاهش یافته بود ولی در بازار غیررسمی هر دلار 9220 ریال معامله می شد.

    در این سال نرخ تورم در ایران با حدود 7 درصد افزایش نسبت به سال قبل از آن به 18.4 درصد رسید که نسبت به تورم 2.8 درصدی آمریکا، 15.6 درصد تفاضل داشت. با در نظر گرفتن این عدد هر دلار در بودجه باید 5578 ریال محاسبه شد.

    سال 1387 دولت نرخ 9570 ریال را برای دلار در نظر گرفته بود. در این سال هر دلار در بازار رسمی به 9717 ریال رسیده بود و در بازار غیررسمی 9350 ریال معامله می شد. اما همزمان در این سال بار دیگر نرخ تورم داخلی با 7 درصد رشد نسبت به سال قبل از آن 25.4 شده بود که با تورم 3.8 درصدی آمریکا، 21.6 درصد فاصله داشت. اگر تفاضل تورم داخلی و خارجی مبنای تعیین نرخ دلار در بودجه بود، هر دلار باید 6783 ریال محاسبه می شد.

    سال 1388 سال مهمی بود زیرا آخرین سال دولت اول احمدی نژاد محسوب می شد و از طرف دیگر فشارهای تحریمی خارجی به ویژه تحریم های سازمان ملل متحد و تحریم های یکجانبه آمریکا آغاز شده بود. از سوی دیگر وزن کشی های سیاسی داخلی برای انتخابات ریاست جمهوری آغاز شده بود و بهای جهانی نفت نیز به بیش از 100 دلار در هر بشکه رسیده بود.

    در این سال دولت قیمت 9830 ریال را برای دلار در بودجه تعیین کرد اما هر دلار در بازار رسمی 4 ریال بالاتر یعنی 9834 ریال قیمت‌گذاری شده بود. در بازار غیررسمی اما هر دلار 9660 ریال داد و ستد شد. در این سال نرخ تورم در ایران حدود 15 درصد کاهش نسبت به سال قبل کاهش یافته و به 10.8 رسیده بود. این در حالی بود که نرخ تورم در آمریکا برای اولین بار در طول سال های قبل از آن منفی 0.4 درصد بود. با در نظر گرفتن تفاضل 11.4 درصدی تفاضل تورم داخلی و خارجی نرخ هر دلار در بودجه باید 7543 ریال تعیین شد.

    دولت دوم احمدی نژاد و آغاز تحریم های همه جانبه همراه با افزایش بهای نفت

    دولت دوم احمدی نژاد در حالی از سال 1388 آغاز شد که اعتراضات خیابانی نسبت به نتیجه انتخابات فضای سیاسی و اقتصادی کشور را تحت تاثیر قرار داده بود و همزمان دولت باراک اوباما در آمریکا بر شدت تحریم های یکجانبه خود علیه ایران افزوده بود و نام «تحریم های فلج» کننده را بر روی آن گذاشته بود.

    از سوی دیگر 6 قطعنامه تحریمی شورای امنیت سازمان ملل فهرستی از شرکت ها، بانک ها و موسسات ایرانی را در خود جای داده بود و این موضوع بر روند عادی اقتصادی در ایران تاثیر گذاشته بود. همزمان اما بهای نفت به حدود 140 دلار در هر بشکه رسیده بود و دولت ایران در طول چهار سال بعدی حدود 700 میلیارد دلار درآمد نفتی داشت که در طول دوران نفت فروشی کشور بی سابقه بود.

    این درآمدها باعث شد تا دولت از سال 1389 اقدام به پرداخت یارانه نقدی به ازای هر نفر 455 هزار ریال کند که البته بسیاری از اقتصاددان ها نسبت به عواقب تورمی آن هشدار داده بودند.

    سال 1389 دولت برای اولین بار نرخ دلار در بودجه را به بیش از 10 هزار ریال رساند و آن را 10360 ریال تعیین کرد. همزمان نرخ دلار در بازار رسمی به 10364 ریال و در بازار غیررسمی 10442 ریال بود. با این حال تورم ایران در این سال 12.4 درصد و در آمریکا 1.6 درصد بود. با در نظر گرفتن تفاضل 10.8 درصدی تورم 2 کشور نرخ دلار باید 8358 ریال تعیین می شد.

    دولت در سال 1390 نرخ 10500 ریال را برای دلار در بودجه تعیین کرد. این نرخ در بازار رسمی به 12260 ریال افزایش یافت و در بازار غیررسمی به 18920 ریال رسید. در این سال در حالی که نرخ تورم در ایران به 21.5 درصد رسیده بود، این نرخ در آمریکا 3.2 درصد بود. با در نظر گرفتن تفاضل 18.3 درصدی تورم 2 کشور قیمت دلار در بودجه باید 12696 ریال محاسبه می شد.

    سال 1391 شرایط اقتصادی در ایران به شدت تحت تاثیر تحریم های یکجانبه آمریکا قرار گرفت. براساس این تحریم ها فروش نفت ایران کاهش یافت و به کمتر از یک میلیون بشکه در روز رسید، بانک مرکزی تحریم شد و نقل و انتقال پول به طور قانونی امکان پذیر نبود. همچنین بتدریج آثار پرداخت یارانه های نقدی در اقتصاد نمایان شد. دولت در این سال به طور عملی دلار چند نرخی به بازار تزریق کرد. در این سال دولت قیمت دلار را 12260 ریال در بودجه تعیین کرده بود و نرخ بازار رسمی نیز 12260 ریال بود اما هر دلار در بازار غیررسمی 36078 ریال داد و ستد شد که حاکی از افزایش فاصله این 2 نرخ بود.

    در این سال برای اولین بار از زمان دولت سازندگی، نرخ تورم به 30.5 درصد رسید. این در حالی بود که نرخ تورم در آمریکا 2.1 درصد بود و تفاضل تورم 2 کشور به 28.4 درصد رسید. با در نظر گرفتن این تفاضل، نرخ هر دلار باید 12696 ریال در بودجه تعیین می شد.

    سال 1392 آخرین سال فعالیت دولت دوم احمدی نژاد بود و رقابت های سیاسی داخلی و فشارهای خارجی همزمان با کاهش فروش نفت به شدت بر فضای اقتصادی کشور تاثیر گذاشته بود. رکود تورمی باعث کاهش قدرت خرید مردم شده بود و سیاست های اقتصادی دولت از جمله برداشت از بانک مرکزی برای انجام پروژه هایی مانند مسکن مهر و پرداخت یارانه نقدی فضای اقتصادی را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده بود.

    در این سال دولت نرخ 24500 ریال را برای هر دلار در بودجه تعیین کرد. نرخ دلار در بازار رسمی در این سال به 25102 ریال رسید و بازار غیررسمی نیز قیمت 31838 ریال را تجربه کرد. با این حال نرخ تورم در ایران با 4.2 درصد افزایش نسبت به سال قبل از آن 34.7 درصد شده بود و تفاضل تورم ایران و آمریکا 33.2 درصد بود. با در نظر گرفتن تفاضل تورم 2 کشور قیمت هر دلار در بودجه باید 16911 ریال تعیین می شد.

    آغاز دولت تدبیر و امید و برجام

    انتخابات ریاست جمهوری سال 1392 برگزار شد و حجت الاسلام حسن روحانی پیروز انتخابات شد. وی وعده مذاکره برای حل موضوع هسته ای ایران و برداشتن تحریم ها به همراه ثبات اقتصادی را داد. در ماه های نخست فعالیت دولت روحانی، توافق موقتی برای حل موضوع هسته ای ایران و برداشته شدن تحریم ها با گروه 1+5 در ژنو حاصل شد و ایران اجازه یافت به بخشی از دارایی های خود دسترسی داشته باشد.

    اما همزمان با افزایش صادرات نفت ایران، قیمت جهانی نفت کاهش یافت. در سال 1393 دولت قیمت 26500 ریال را برای هر دلار در بودجه پیشنهاد داد. در این سال قیمت دلار در بازار رسمی تا 27994 ریال افزایش یافت. با این حال نرخ دلار در بازار غیررسمی با 33930 ریال معامله می شد.

    در این سال نرخ تورم در ایران بیش از 50 درصد نسبت به سال 1392 کاهش یافت و به 15.6 درصد رسید. تورم آمریکا در این سال 1.6 بود و تفاضل تورم 2 کشور 14 درصد بود. با در نظر گرفتن این تفاضل، نرخ دلار در بودجه باید 19279 ریال محاسبه می شد.

    سال 1394 دولت رقم 28500 ریال برای دلار در بودجه را مصوب کرد. قیمت این ارز در بازار رسمی 30240 ریال بود و در بازار غیررسمی 34660 ریال داد و ستد می شد. تورم در این سال در ایران 11.9 درصد و در آمریکا 0.1 بود. با در نظر گرفتن تفاضل 11.8 درصدی تورم 2 کشور قیمت دلار در بودجه باید 21554 ریال تعیین می شد.

    در سال 1394 ایران با شش قدرت جهانی به توافق جامع هسته ای (برجام) دست یافت که این توافق منجر به صدور قطعنامه 2231 شورای امنیت و برداشته شدن شش قطعنامه ای تحریمی علیه ایران انجامید. با اجرای این توافق بار دیگر صادرات نفت ایران به بیش از 2 میلیون بشکه در روز رسید و علاوه بر خروج بانک مرکزی از تحریم های یکجانبه آمریکا، نقل و انتقال پول از طریق سیستم بانکی آغاز شد.

    سال 1395 دولت رقم 29970 ریال را برای دلار در نظر گرفت. در این سال نرخ دلار در بازار رسمی 32420 ریال بود و در بازار غیررسمی 37550 ریال معامله شد. تورم در این سال در ایران بعد از 25 سال تک رقمی شد و به 9 درصد رسید. با این حال با در نظر گرفتن تورم 1.3 درصدی آمریکا و تفاضل 7.7 درصدی تفاضل تورم ایران و آمریکا، نرخ هر دلار در بودجه باید 23214 ریال محاسبه شد.

    سال 1396 نیز قیمت دلار در بودجه 35000 ریال تعیین شد. در این سال نرخ دلار در بازار رسمی به 42000 ریال رسید ولی در بازار غیررسمی تا 75000 ریال افزایش یافت. 

    در سال 1396 دونالد ترامپ از سوی حزب جمهوری خواه در آمریکا به قدرت رسید و از همان دوران تبلیغات ریاست جمهوری اعلام کرد که قصد دارد از برجام خارج شود. وی در اردیبهشت ماه سال 1397 این تصمیم خود را عملی کرد. خروج آمریکا از برجام و اعمال مجدد تحریم های یکجانبه این کشور از یک سو و تبعیت کشورهای دیگر از این اقدام غیرقانونی باعث شد تا فضای سیاسی و اقتصادی ایران تحت تاثیر این اقدام قرار بگیرد.

    برچسب ها
    پورسعید خلیلی
    پربازدیدترین های ۲ روز گذشته
      پربازدیدترین های هفته
        دکه مطبوعات
        • بازار امروز ۳۹۹
        • بازار امروز ۳۹۰
        • بازار امروز ۳۸۸
        • ۱۵
        • اعتبار امروز
        • شماره ۸ اعتبار امروز
        • شماره ۷ اعتبار امروز
        • شماره ۶ اعتبار امروز
        • شماره پنجم
        آخرین بروزرسانی ۳ ماه پیش
        آرشیو