به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار» به نقل از مهر پس از اظهارات وزیر اقتصاد مبنی بر اینکه بانک‌ها باید از سال آینده به‌جای بنگاه‌داری، به بنگاه‌سازی بپردازند، محمود بهمنی، رئیس‌کل اسبق بانک مرکزی و نمایندۀ اسبق مجلس شورای اسلامی به بررسی مسئلۀ بنگاه‌داری و ناترازی بانک‌ها پرداخت. بهمنی با اشاره به اینکه دولت، عامل اصلی بنگاه‌داری بانک‌هاست، توضیح داد که دولت برای تسویه بدهی‌های خود، سهام کارخانه‌های زیان‌ده را به بانک‌ها واگذار می‌کند و همین مسئله، بانک‌ها را به سمت بنگاه‌داری سوق داده است.

علل ناترازی بانک‌ها

بهمنی در ابتدای برنامه گفت: «ناترازی بانک‌ها علل مختلفی دارد که یکی از دلایل آن، ناهماهنگی سیستم‌های اقتصادی است. موفقیت نظام اقتصادی کشور از مسیر هماهنگی سیستم پولی و سیستم مالی عبور می‌کند؛ یعنی اگر این دو سیستم از هم‌جدا باشد نظام اقتصادی کشور به مشکل برمی‌خورد. مثلاً در سال گذشته نرخ سود بانکی 20 درصد اعلام شد؛ اما نرخ اوراق مشارکت 30 درصد اعلام شد که نشان از نامتعادل بودن منابع و مصارف بانک‌ها دارد. اثرات فعالیت‌های اقتصادی چند ماه پس از انجام آن مشخص می‌شود و تأثیر نامتعادل بودن منابع و مصارف امروز قابل مشاهده است و یکی از دلایل ناترازی بانک‌هاست.»

وی در ادامه دربارۀ دیگر دلایل ناترازی بانک‌ها افزود: «بخش دیگر ناترازی بانک‌ها به‌علت بدهکاری دولت به بانک‌هاست. دولت به بانک‌ها 700 هزار میلیارد تومان بدهی دارد و بانک‌ها هم به بانک مرکزی 800 هزار میلیارد دلار بدهی دارند. همین بدهی‌ها عاملی شده است تا کفایت سرمایه به منفی یک برسد و 14 بانک کشور زیان‌ده باشند. بخش دیگری از ناترازی به‌علت قوانین است. به‌عنوان مثال مجلس قانونی تصویب کرده است که اگر بانک‌ها تسهیلات تکلیفی را پرداخت نکنند، باید به‌اندازۀ 20 درصد تسهیلات، جریمه پرداخت کنند. یکی از بانک‌ها در سال گذشته 62 هزار میلیارد تومان جریمه شد. این جریمه‌ها فایده ندارند؛ چون در مورد بانک‌های دولتی انگار دولت خودش را جریمه می‌کند.»

رئیس‌کل اسبق بانک مرکزی در پاسخ به این پرسش که 233 هزار میلیارد تومانی که بانک‌ها در سال 1401 به اشخاص خودشان وام پرداخت کردند چه تأثیری بر ناترازی دارد، بیان کرد: «پرداخت وام به اشخاص بانک‌ها نشان دهندۀ مشکل نظارت در سیستم بانکی است. وقتی نظارت نباشد، بانک‌ها به‌جای آنکه وام‌هایشان برای تولید و تجارت پرداخت کنند، در بازار سفته‌بازی مصرف می‌کنند که موجب گرانی طلا، سکه و ارز می‌شود. سیستم‌های نظارتی بانک مرکزی سنتی هستند. باید از سامانه‌هایی استفاده شود که به‌صورت برخط براساس ترازنامه‌ها بتوانند ایرادات را پیدا کنند.»

نقش دولت در بنگاه‌داری بانک‌ها

نمایندۀ اسبق مجلس شورای اسلامی درخصوص بنگاه‌داری بانک‌ها توضیح داد: «یکی از علل بنگاه‌داری بانک‌ها، دولت است. دولت برای پرداخت بدهی‌هایش به بانک‌ها، سهام کارخانه‌های زیان‌ده را به آن‌ها می‌دهد یا واحدهای تولیدی را به بانک‌ها واگذار می‌کند. یکی دیگر از دلایلی که بانک‌ها به بنگاه‌داری روی آوردند این است که برای پرداخت تسهیلات، کارخانه‌ها و املاک را به رهن می‌گیرند و در صورتی که این تسهیلات پرداخت نشود؛ آن املاک را تملیک می‌کنند. مشکل از اینجا آغاز می‌شود که بعد از تملیک، آن‌ها را واگذار نمی‌کنند و نگه می‌دارند. وقتی گفته می‌شود بنگاه‌سازی به‌جای بنگاه‌داری به این معناست که بانک‌ها باید املاک تملیکی را تا نهایت 6 ماه بعد واگذار کنند.»

او ادامه داد و گفت: «به‌طور کلی هم بانک‌ها نمی‌توانند بنگاه‌داری کنند. وقتی یک کارخانه‌ای را مدیرش نتوانسته است اداره کند، چگونه ممکن است بانک بتواند این کار را انجام دهد؟ یکی از راه‌های حل مسئلۀ بنگاه‌داری بانک‌ها، واگذاری املاک و کارخانه‌ها به بخش خصوصی است. دولتی‌ها دلشان برای کار و تولید نمی‌سوزد؛ اما بخش خصوصی تمام تلاشش را برای تولید می‌کند. در اینجا یادآور می‌شوم که دولت نباید رقیب بخش خصوصی باشد؛ بلکه باید حامی آن باشد.»

مسکن مهر؛ تجربه‌ای موفق در ترازشدن بانک‌ها

یکی دیگر از سوالاتی که از بهمنی مطرح شد، درخصوص ناترازی‌های ایجاد شده پس از تخصیص خط اعتباری به مسکن مهر بود. او در پاسخ به این پرسش توضیح داد: «42 هزار میلیارد تومان برای ساخت مسکن تخصیص داده شد و باعث شد 4میلیون و 200 هزار واحد مسکونی ساخته شود. این خط اعتباری، نه‌تنها ناترازی ایجاد نکرد؛ بلکه باعث تراز شدن سیستم بانکی شد و تورم را هم پایین آورد. تسهیلات برای مسکن، سرمایه‌گذاری بلندمدت بود که سبب ایجاد اشتغال شد، عرضه را بالا برد و قیمت‌ها را کاهش داد. 30 میلیون تومان هزینۀ ساخت یک واحد مسکونی بود که 27 میلیون تومان آن تسهیلات بانکی بود.»

رئیس‌کل اسبق بانک مرکزی در پایان گفت: «تسهیلات تکلیفی در حوزۀ مسکن خیلی خوب است و باید پرداخت شود. یک اقدام خوب دیگر در حوزۀ مسکن، عرضۀ زمین به مردم است تا خودشان خانه بسازند. نکته‌ای که دولت باید توجه کند این است که به‌هیچ وجه نباید وارد صحنۀ مسکن شود. ساخت مسکن کار دولت نیست. دولت فقط با تسهیلگری و نظارت کند.»