این مرکز که به طور رسمی از 12 آبان 1393 فعالیت خود را آغاز کرده است معرفی می‌شود.

بدون شک از ابتدای شکل‌گیری نهضت حضرت امام خمینی (ره) یکی از دغدغه‌های اساسی آن حضرت و آرمان بلند انقلاب شکوهمند اسلامی ایران تحقق عدالت اجتماعی و بهبود وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم بر مبنای احکام و شریعت اسلامی بوده است.

با عنایت به اینکه بانک‌ها و گروه‌های مالی و پولی نقش موتور محرکه و نقطه آغازین تحول را ایفا می‌کنند، به طوری که رهبر کبیر انقلاب بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب و رفراندوم تعیین نوع حکومت در دیداری با کارکنان بانک‌ها در شهر قم  در تاریخ 23 فروردین 1358 فرمودند " سیستم بانکی باید عوض بشود و ما امیدواریم که با همت همه کارمندان این طور مسائل حل بشود... اگر این مسائل حل نشود، فرهنگ ما همان فرهنگ باشد،... من خوف این را دارم که شکستی به ما وارد بشود که دیگر جبران نتوانیم بکنیم." بلافاصله پس از فرمان رهبر انقلاب ایده بانکداری بدون ربا و پایه‌گذاری نگرشی مبتنی بر احکام اسلامی و حذف بهره از فرایند پولی و بانکی کشور از سوی صاحب نظران حوزه اقتصادی و مدیران، مسئولان و کارشناسان خبره این حوزه در دستور کار قرار می‌گیرد.

منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و پیگیری‌ها و مطالبات مستمر ایشان از مسئولان حوزه‌های قانونگذاری و اجرایی کشور بستر نهادینگی این حرکت را تسریع کرد. رهبر معظم انقلاب در به ثمر نشستن این آرزوی بزرگ امام راحل عظیم‌الشان به مناسبت‌های مختلف ضمن تبیین ابعاد گوناگون و پیامدهای تاثیرگذار بانکداری اسلامی در سلامت اقتصادی کشور و لزوم بازمهندسی این حوزه، از شکل‌گیری بانکداری اسلامی به عنوان فتح عظیم یاد می‌کنند و می‌فرمایند" بانکدارى اسلامى مسئله‏ بسیار مهمى است. اگر بتوانیم این حقیقت را به معناى جامع کلمه در جامعه به وجود بیاوریم، فتح عظیمى در دنیا خواهد بود. فتح، فقط فتح قلعه‏ها و سنگرها نیست." (دیدار با جمعی از آزادگان، مسئولان‌ بنیاد مستضعفان‌ و جانبازان‌ 1369/06/07) اگرچه تصویب، ابلاغ و اجرایی کردن قانون بانکداری اسلامی در سه دهه گذشته با چالش‌ها و موانعی روبرو بوده است که بازخوانی آن و آسیب‌شناسی این حوزه در جایگاه خود ضروری می‌نماید که در حوصله این بحث نمی‌گنجد لکن به لطف خداوند، فرهنگ‌سازی و ایجاد نگاه مثبت در شکل‌گیری گفتمان فراگیر و ورود به حوزه‌های مطالعاتی و تطبیق ابزارهای پولی و بانکی با احکام و  مبانی دینی و تولید ابزارهای جدید، ایجاد مراکز آموزشی، رشته‌های تحصیلی، تربیت سرمایه انسانی متخصص توسط دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه و تشکیل شورای فقهی در بانک مرکزی، پایش مستمر عملیات بانکداری بدوم ربا و تاکید بر تحقق بانکداری اسلامی را می‌توان از موفقیت‌های نسبی سه دهه گذشته نام برد.

اینک که دهه چهارم انقلاب توسط مقام معظم رهبری دهه پیشرفت و عدالت نام‌گذاری شده است و انقلاب اسلامی و محصول آن نظام جمهوری اسلامی ایران پیش از هر زمان دیگری به عنوان نماد حق طلبی، پیشرفت، توسعه و محور بلوک مقاومت و پیروزی مورد توجه جهانیان قرار گرفته سکاندار کشتی انقلاب یعنی مقام معظم رهبری(مدظله العالی) بازمهندسی نظام پولی و بانکی کشور و شکل‌گیری اقتصاد اسلامی بر مبنای نرم‌افزارهای انقلاب دینی را از مسئولان و صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران این حوزه مطالبه می‌کند و می‌فرمایند؛ "خصوصیت‌ بانکداری‌ اسلامی‌ و از لوازم‌ آن‌، دادوستد پول‌ بر اساس‌ غیر ربا، تنظیم‌ مبادلات‌ پولی‌ بر اساس‌ قوانین‌ اسلامی‌ و معاملات‌ اسلامی‌ صحیح‌ است‌ که‌ در آنها ظلم‌ و استثمار و کنز و تبعیض‌ و اختلاف‌ طبقاتی‌ و امثال‌ اینها به‌ وجود نمی‌آید. "."( دیدار با جمعی از آزادگان، مسئولان‌ بنیاد مستضعفان‌ و جانبازان‌ 1369/06/07)

ایشان در بیانات خود در فرصت‌های گوناگون به این مساله پرداخته‌اند آنهم در شرایطی که دشمنان قسم خورده انقلاب و ایادی منطقه‌ای آنان با اعمال و تشدید تحریم و فشار و به راه‌انداختن جنگ اقتصادی علیه کشورمان در سال‌های اخیر و فشارهای مضاعف سیاسی و تهاجم فرهنگی، به دنبال مهار نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه هستند. پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی و قطع وابستگی به درآمد نفتی و به تبع آن اصلاح قوانین پولی و بانکی و شکل‌گیری مالیه اسلامی از منویات مهم رهبر فرزانه انقلاب اسلامی و دغدغه‌های اساسی دلسوزان نظام است.

در این میان نقش بنگاه‌های اقتصادی بویژه بانک‌ها و گروه‌های مالی از اهمیت به سزایی برخوردار است. یقینا شکل‌گیری بانکداری اسلامی در به وجود آمدن پشتوانه جدی فعالیت‌های سالم اقتصادی نقش ممتازی خواهد داشت. توسعه ظرفیت عظیم گروه‌های مالی و بانک‌های دولتی و غیردولتی (خصوصی) در سال‌های اخیر، تمرکز بانک مرکزی در این زمینه و بوجود آمدن ظرفیت‌های جدید، شکل‌گیری کمیته‌های فقهی در بانک‌های مختلف، غیرت دینی و تعهد توام با تخصص و تعبد برای تحقق منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و راهبرد برون رفت از بن بست موجود و شکستن تابوهای اقتصاد و بانکداری مبتنی بر تعاریف معمول دنیای کنونی زمینه تحولی شگرف را در دهه چهارم در حوزه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری زمینه‌های اولیه را فراهم کرده است.

برای نیل به جایگاه خط شکنی برداشتن گام های بلند ضرورتی انکار ناپذیر است. در این رابطه به طور طبیعی هر یک از بخش‌های مختلف وظایفی را بر عهده خواهند داشت تا این رسالت تاریخی به وقوع بپیوندد. در این زمینه دکتر احمد شفیع‌زاده مدیرعامل بانک دی که از علاقه‌مندان و پیشگامان تحول در حوزه بانکداری بوده‌اند و در سابقه خود در فراهم‌کردن زمینه‌های بانکداری اسلامی گام‌های بلندی برداشته‌اند از ابتدای سکانداری در بانک دی یکی از اصلی‌ترین جهت‌گیری‌های این بانک را در راستای شکل‌گیری و تحقق بانکداری اسلامی قرار داده‌اند و با فراهم کردن بسترهای لازم برای تشکیل کمیته فقهی و تطبیق ابزارهای پولی و بانکی و دستورالعمل‌های مربوطه با احکام و شریعت اسلامی، دستور ایجاد مرکز مطالعات و توسعه بانکداری اسلامی را صادر کردند.

پس از انجام مطالعات اولیه تدوین ماموریت و چشم‌انداز این حوزه، وظایف تخصصی آن از سوی معاونت طرح و توسعه بانک تعریف و به تصویب مدیرعامل رسید و ابلاغ شد، و این مرکز به طور رسمی از 12 آبان 1393 فعالیت خود را آغاز کرد و در این مدت با مطالعات و بررسی‌های صورت گرفته موارد مهمی را در چارچوب وظایف تخصصی خود برای سال 1394 و برنامه پنج ساله بانک در دستور کار قرار داده است که به بخش‌هایی از آن می‌توان اشاره کرد.

اهم وظایف تخصصی مرکز؛

1.تدوین سند راهبردی و نقشه راه تحقق آن از اساسی‌ترین مباحثی است که در این مرکز مورد توجه است.

2. ایجاد کمیته فقهی مرکب از صاحب‌نظران، مدیران ارشد بانک و برگزاری جلسات مستمر و منظم هر دو هفته یک مرتبه به ریاست مدیرعامل بانک و حضور تنی چند از مدیران ارشد واحدهای تخصصی در قالب بررسی، تحلیل و تطبیق دستورالعمل ها و عقود بانک با شریعت اسلامی، تحت نظارت متخصصان امور دینی

3. ارائه طرح و برنامه برای توسعه اصولی و زیربنایی خدمات پولی و بانکی در گروه مالی دی مطابق با مبانی و احکام دینی

4.ساماندهی اطلاعات و پژوهش‌های انجام گرفته و در دست انجام در حوزه بانکداری اسلامی در گروه مالی دی برای بهره‌برداری مناسب همگان

5. نظارت مستقیم بر اجرای فعالیت‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاری و مبادلات وجوه در بانک و شرکت‌های وابسته در جهت انطباق با موازین اسلامی

6.مقایسه و مطالعه تطبیقی فعالیت‌های بانک دی با موسسات پولی و بانکی اسلامی مشابه در سطح خاورمیانه و سایر کشورهای دارای بانکداری اسلامی

7.پیگیری و بررسی موضوعات در زمینه ابزار پولی جدید که در مراکز و مراجع قانونی و یا فقهی در دست بررسی است.

8. ارتباط مستمر با خبرگان دانشگاهی و حوزوی در زمینه تحقیقات بانکداری اسلامی و بهره‌مندی از ظرفیت علمی آنان در مرکز مطالعات

9.ارائه خدمات مشاوره‌ای به واحدهای آموزشی و نظارتی بانک در جهت توسعه و تعمیق آموزش‌ها و نظارت‌های مورد نیاز مدیران و کارکنان بانک در زمینه انطباق فعالیت‌های بانک با موازین بانکداری اسلامی

در این راستا و نظر به تاکیدات صورت گرفته در اسناد بالادستی بانک همچون سند راهبردی مبنی بر اعتقاد و التزام به بانکداری اسلامی(بدون ربا) مجموعه‌ای از برنامه‌ها در قالب سند برنامه‌های گذار مرکز بانکداری اسلامی با تمرکز بر سه محور کلیدی فرهنگ‌سازی و ترویج، مطالعه و پژوهش و بهبود و توسعه سازوکار تدوین و ارائه شده که برخی از رئوس آن در ادامه فهرست شده است.

• فرهنگ‌سازی و ایجاد نگرش متناسب با اهداف بانکداری اسلامی و تبدیل آن به گفتمان جامعۀ هدف

• انتشار فصلنامه علمی ـ پژوهشی در حوزه بانکداری اسلامی به منظور ایجاد رابطه علمی با  دانشگاهیان و نخبگان حوزه پولی و بانکی به صورت الکترونیکی و چاپی

•طراحی، تدوین و اجرای کارگاه‌های آموزشی تخصصی برای مدیران و کارشناسان صف و ستاد در راستای ارتقا دانش بانکداری اسلامی

•انجام مطالعات تطبیقی و تعامل با سایر مراجع علمی، پژوهشی و مالی مشابه در داخل و خارج به منظور بهره‌گیری از فرصت‌ها و ظرفیت‌های موجود و خلق ظرفیت‌های جدید

•اجرای دوره‌های آموزش عالی علمی ـ کاربردی ذیل معاونت توسعه منابع انسانی با استفاده از ظرفیت دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی به منظور تربیت کارشناسان و مدیران حوزه بانکداری اسلامی برای بانک دی و سایر بانک‌ها

•مطالعه و شناسایی خلأهای قانونی موجود در راستای تحقق بانکداری اسلامی و پیگیری و تصویب آنها

•تشکیل اتاق فکر و بهره‌گیری از ظرفیت‌های مختلف و انجام مطالعات اولیه در حوزۀ پولی و بانکی و مالیه اسلامی

•طراحی و ایجاد نرم‌افزارهای متناسب با بانکداری اسلامی و فراهم‌کردن سازوکار گزارش‌گیری جامع و یکپارچه و فراهم‌کردن زمینه نظارت الکترونیکی

•سیاست‌گذاری و پایش فعالیت‌های سایر بخش‌های بانک در راستای نهادینه‌سازی بانکداری اسلامی