به گزارش پایگاه خبری «عصر اعتبار» به نقل از ایبنا، براساس اعلام بانک مرکزی بازار ارز تجاری (توافقی) از امروز دوشنبه 26 آذرماه به‌صورت کامل اجرایی می‌شود؛ بنابراین همه معاملات توافقی بین واردکنندگان و صادرکنندگانی که پیش از این تحت عنوان روش واگذاری ارز حاصل از صادرات به غیر انجام می‌شد، از امروز در سامانه معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران انجام خواهد شد.

بانک مرکزی در یکسال و نیم اخیر با اجرای سیاست تثبیت اقتصادی ثبات نسبی بازار ارز را علی‌رغم مواجهه کشور با بیش از 20 تنش بزرگ سیاسی، رقم زد. سیاستگذار پولی از ابتدای اجرای این سیاست اعلام کرد که اعمال سیاست‌های معطوف به تثبیت اقتصادی کوتاه‌مدت بوده و به منظور بازگشت مولفه‌های اقتصاد کلان کشور به روند تعادلی بلندمدت اتخاذ شده است.

بازگشت شاخص‌های اقتصاد کلان به تعادل بلند

در ابتدای اجرای سیاست تثبیت اقتصادی تورم نقطه به نقطه مصرف‌کننده اقتصاد کشور به بیش از 55 درصد، تورم تولیدکننده به بیش از 50 درصد، رشد پایه پولی به بالای 45 درصد و رشد نقدینگی به بیش از 33 درصد رسیده بود، اما بعد از اجرای سیاست تثبیت اقتصادی این شاخص‌ها به روند تعادلی بلندمدت خود برگشتند. بعد از اجرای سیاست تثبیت اقتصادی نرخ تورم نقطه به نقطه به حدود 30 درصد، تورم تولیدکننده به کمتر از 30 درصد، رشد پایه پولی به کمتر از 19 درصد و رشد نقدینگی به محدوده 25 درصدی کاهش یافت.

توسعه مرکز مبادله ارز و طلای ایران

یکی از گام‌های مهم سیاست تثبیت اقتصادی ایجاد بازار‌های رسمی و شفاف برای ارز و طلا بود و سیاستگذار پولی این هدف مهم را با راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران دنبال کرد. مدت کوتاهی پس از افتتاح مرکز مبادله ایران در اسفندماه سال 1401 حراج‌های شمش طلا آغاز شد و مدتی بعد نیز حراج‌های انواع سکه طلا در این مرکز برگزار شد.

تاکنون 75 حراج شمش طلا در مرکز مبادله ارز و طلای ایران برگزار شده است که طی آن بیش از 13 تن طلا داد و ستد شده که ارزش ریالی آن به بیش از 61.7 همت می‌رسد. همچنین 47 جلسه حراج انواع سکه طلا نیز برگزار شده است و در مجموع 570 هزار و 636 قطعه انواع سکه به فروش رسیده است.

بانک مرکزی به تازگی با راه‌اندازی بازار ارز تجاری مرحله جدیدی از اجرای سیاست‌های خود را آغار کرده است. بازار ارز تجاری با هدف ایجاد یک بازار رسمی، کارآ و شفاف برای مبادلات ارزی ایجاد شده است و نرخ آن بر اساس عرضه و تقاضا و فرآیند مچینگ تعیین می‌شود.

کارشناسان اقتصادی این اقدام بانک مرکزی را یک اقدام جسورانه و همچنین ضروری برای اقتصاد کشور می‌دانند و معتقدند که راه‌اندازی بازار ارز تجاری مزایای بسیاری را برای اقتصاد کشور به ارمغان می‌آورد.

طبق اطلاعیه رسمی بانک مرکزی، از روز شنبه، 24 آذرماه، نرخ ارز در سامانه نیما به‌صورت توافقی تعیین می‌شود. همچنین، از ابتدای بهمن‌ماه شرکت‌های فعال در حوزه‌های پتروشیمی، پالایشی، فولادی، صنایع فلزات رنگین و فرآورده‌های نفتی مجاز خواهند بود ارز حاصل از صادرات خود را در بازار ارز تجاری به‌صورت توافقی عرضه کنند. بر این اساس، سامانه معاملاتی نیما از اول بهمن‌ماه دیگر فعال نخواهد بود.

کشف قیمت بر اساس عرضه و تقاضا و بدون محدودیت

یکی از مزایای ویژه بازار ارز تجاری کشف نرخ بر اساس عرضه و تقاضا و فرآیند مچینگ است. در طراحی بازار ارز تجاری تمام استاندارد‌های بین‌المللی برای یک بازار واقعی و رسمی رعایت شده است. این برای اولین بار در تاریخ اقتصاد کشور است که یک بازار واقعی و رسمی برای ارز راه‌اندازی می‌شود. تا پیش از این ارز یا با سازوکار تعیین قیمت در سامانه‌های رسمی از جمله نیما معامله می‌شد و یا معاملات آن در بستر غیررسمی و غیرشفاف بازار آزاد اتفاق می‌افتاد که هر دو معضلاتی را به همراه داشتند، اما طبق اعلام بانک مرکزی با راه‌اندازی بازار ارز تجاری به مرور تمام معاملات ارزی کشور به این بازار منتقل خواهد شد که این اقدام موجب کاهش حداکثری عمق معاملات بازار غیررسمی می‌شود.

از معاملات قاچاق در بازار غیررسمی تا سوءاستفاده رانتی از نرخ ترجیحی

در بیش از یک دهه اخیر، معاملات بازار غیررسمی یا به اصطلاح بازار آزاد عمدتا مربوط به تقاضای سوداگرانه، قاچاق، خروج سرمایه، فعالیت‌های مجرمانه یا از این قبیل موارد بوده است که اقتصاد کشور را با معضلات بسیاری مواجه کرد. از سوی دیگر این بازار به یک مرجع سیگنال‌دهی برای سایر بازار‌ها تبدیل شده بود و نوسانات بالای آن در بحبوحه تلاطمات سیاسی، بی‌ثباتی اقتصادی را به همراه داشت.

در معاملات نیمایی و سایر نرخ‌های ترجیحی نیز با اینکه این سیاست به منظور ایجاد ثبات اقتصادی و صیانت از معیشت مردم اعمال شده بود، اما به مرور زمان مشکلاتی شکل گرفت.

اختلاف نرخ نیمایی با بازار آزاد موجب نارضایتی صادرکنندگان شده و از سوی دیگر زمینه سوءاستفاده برخی از واردکنندگان را فراهم کرده بود. همچنین این سازکار باعث عدم تمایل برخی صادرکنندگان به صادرات و بازگشت ارز حاصل از صادرات می‌شد. برخی صادرکنندگان برای اینکه ارز خود را با نرخ بالاتری بفروشند، با روش‌های مختلف میزان صادرات خود را کمتر اظهار می‌کردند و ارز خود را در بازار آزاد به فروش می‌رساندند.

یکی دیگر از معضلات نرخ‌های ترجیحی سوءاستفاده واردکنندگانی بود که ارز را با نرخ پائین‌تری دریافت می‌کردند، اما کالای وارداتی را با نرخ بازار آزاد عرضه می‌کردند و حتی برخی نیز هیچگونه کالایی وارد نمی‌کردند و با روش‌هایی از جمله بیش اظهاری، ارز را در بازار آزاد با نرخ بالاتر می‌فروختند.

به گفته فرشید شکرخدایی؛ رییس کمیسیون سرمایه گذاری اتاق بازرگانی ایران، بازار ارز توافقی (تجاری) زمینه تک‌نرخی شدن ارز را فراهم و با شفافیت در عرضه و تقاضا رانت‌ها را حذف می‌کند.

در واقع افزایش عمق معاملات بازار ارز تجاری علاوه بر اینکه به رونق صادرات و تولید کمک می‌کند و رضایت فعالان این حوزه را به همراه دارد، زمینه سوءاستفاده از رانت ارز ترجیحی را نیز از بین می‌برد و یک بستر رسمی، شفاف و کارآ را برای معاملات ارزی فراهم می‌کند.

مجتبی یوسفی؛ عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی با بیان به اینکه راه‌اندازی بازار ارز توافقی به درخواست خود صادرکنندگان انجام شده، گفت: راه‌اندازی بازار ارز توافقی یک مشوق خوب برای صادرات است؛ به نحوی که تقویت صادرات، تامین سریع و مطمئن ارز و تسهیل تجارت را با مکانیزم عرضه و تقاضا فراهم خواهد کرد و موجب رضایت بیشتر صادرکنندگان و حتی واردکنندگان می‌شود.

نقش بازار ارز تجاری در یکپارچه‌سازی بازار ارز

بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران به عنوان یک ابزار کلیدی در یکپارچه‌سازی معاملات و بازار ارز و مدیریت ارزی کشور عمل می‌کند. با توجه به اینکه با اجرای سیاست تثبیت اقتصادی در یکسال و نیم اخیر ثبات نسبی بر اقتصاد کشور حاکم شده و زمینه‌های لازم برای حرکت به سمت ارز تک‌نرخی فراهم شده است و همچنین حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز، یکی از اهداف قانون برنامه هفتم توسعه نیز می‌باشد؛ سازکار بازار ارز تجاری می‌تواند آغازی برای دستیابی به این هدف مهم باشد.

اقتصاددانان مزایای بسیاری را برای بازار ارز توافقی بیان می‌کنند که از میان آنها می‌توان به تسهیل معاملات ارزی، افزایش شفافیت، امکان نظارت دقیق و اجرای بهتر سیاست‌های ارزی، مدیریت منابع ارزی، افزایش تولید و صادرات، کمک به رشد بازار سرمایه، کمک به حفظ ثبات بازار ارز و کاهش نوسانات آن و همچنین جلوگیری از سوءاستفاده از رانت ارز ترجیحی اشاره کرد.

جعفر قادری؛ نماینده مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایبنا، اظهار کرد: بازار توافقی دستاورد‌های مهمی را در تاریخ اقتصاد ایران به ثبت می‌رساند؛ امید می‌رود با راه اندازی بازار ارز توافقی و چرخش سریع و تسهیل‌گری تخصیص و تامین ارز مورد نیاز تولیدکنندگان و واردکنندگان این مسیر به نفع مردم تمام شود و تقویت تجارت نتیجه غایی این روند باشد.

بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران به عنوان یک ابزار اثرگذار و مهم در سیاست‌های ارزی کشور، نقش مهمی در یکپارچه‌سازی بارار ارز و ایجاد ثبات اقتصادی ایفا می‌کند که با فراهم کردن بستر مناسب برای معاملات ارزی، به بهبود شرایط اقتصادی و کاهش ناترازی‌ها کمک می‌کند و ابزار مناسبی برای حرکت به سمت ارز تک‌نرخی است.