به گزارش پایگاه خبری«عصر اعتبار» به نقل از ایسنا، علی حقیقت، مریم حسینی و فتانه مافی از پژوهشگران اقتصادی هستند که طی پژوهشی، اقتصاد ایران و گرجستان را در شاخص سهولت کسب‌وکار مقایسه کردند که این پژوهش مربوط به اقدامات انجام‌شده دو کشور در بازه زمانی 2015 تا 2019 میلادی است.
  
 در این پژوهش به بررسی و مقایسه شاخص‌های 10گانه محیط کسب‌وکار در دو کشور ایران و گرجستان از منظر رتبه‌ها و امتیازات این دو کشور طی سال‌های 19-2015 با استفاده از آمار بانک جهانی (doing business) پرداخته شده است.

نتایج گزارش حاکی از آن است که کشور گرجستان از سال‌های گذشته اقدام به اصلاحات جدی در زمینه بهبود محیط کسب‌وکار خود داشته است، اما ایران گاهی رو به بهبود و گاهی رو به افول بوده است اما رو به بهبود بودن آن چندان چشمگیر نبوده و گاهی فقط در یک سال رخ‌داده است و رتبه‌های بالا و امتیازات پائین در تحقیق مشهود است.

اقدامات اصلاحی ایران طی سال‌های ذکرشده تنها شش مورد بوده ولی در کشور گرجستان این اقدامات دو برابر ایران و دارای 13 اقدام در زمینه اصلاح شاخص‌های 10گانه محیط کسب‌وکار بوده است البته این موضوع تنها ازنظر کمی بوده و جدا از اثربخشی اقدامات بوده است.

همچنین از مطالعات و بررسی‌های داخلی با آمارهای بین‌المللی در خصوص محیط کسب‌وکار می‌توان نتیجه گرفت که درمجموع شاخص‌های محیط کسب‌وکار ایران در وضعیت مطلوبی قرار ندارند و ایران را می‌توان در زمره کشورهایی گروه‌بندی کرد که محیط کسب‌وکار از وضعیت نامطلوبی برخوردار است. محیط کسب‌وکار در ایران تا حد نسبتاً زیادی متأثر از فضای اقتصاد جهانی و نحوه تعامل اقتصاد ایران با مناسبات و روابط بین‌المللی در اقتصاد جهانی است. بنابراین برای بازگشت سرمایه‌گذاران ایرانی و همچنین جذب سرمایه‌گذاران خارجی باید شرایط را برای بهبود محیط کسب‌وکار مهیا کرد.

طبق آخرین گزارش بانک جهانی از وضعیت بین‌المللی شاخص سهولت انجام کسب‌وکار، جایگاه ایران بین 190 کشور مورد بررسی در رتبه 128 جهانی قرار گرفت که بر این اساس رتبه کشور از 130 در سال 2015 میلادی به رتبه 128 در سال 2019 میلادی ارتقا یافته است.

به‌طورکلی شاخص‌های شروع کسب‌وکار، دسترسی به برق، پرداخت مالیات، تجارت فرامرزی، حمایت از سرمایه‌گذاران خرد و ورشکستگی و پرداخت دیون بدترین رتبه‌ها را داشته‌اند و اخذ مجوز ساخت و اجرای قراردادها نسب به بقیه شاخص‌ها بهتری بوده است. مشاهده می‌شود تنها در شاخص مجوز ساخت در سال 2018 بوده که رتبه خوبی (25) کسب کرده‌ایم.

علاوه بر این از سال 2015 تا 2017 رتبه کشور گرجستان دورقمی بوده و زیر رتبه 30 و در سال‌های 2018 و 2019 به زیر 10 و تک‌رقمی شده است. در بررسی شاخص‌های ده‌گانه کسب‌وکار، بهترین رتبه‌ها به شاخص‌های ثبت مالکیت و شروع کسب‌وکار اختصاص دارد و بدترین رتبه‌ها به شاخص‌های پایان کسب‌وکار، تجارت فرامرزی و دسترسی به برق تعلق دارد، اما همان‌طور که مشاهده می‌شود در این شاخص‌ها روند رو به بهبود در جریان است.

به‌طورکلی بهبود فضای کسب‌وکار ازجمله مسائل اساسی در پیشبرد اهداف اقتصادی و مکمل خصوصی‌سازی است؛ به‌گونه‌ای که با بهبود شرایط کسب‌وکار شرایط تولیدی را بهبود می‌بخشد و سرمایه‌گذاران ترغیب به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های صنعتی و تولیدی می‌شوند.

کمبود سرمایه موردنیاز در بخش تولید نیز یکی از مسائل و مشکلات مهم موجود در کشورهای درحال‌توسعه است و چنانچه این امر با عدم اطمینان امنیت سرمایه‌گذاری همراه شود باعث عدم سرمایه‌گذاری در بخش تولید می‌شود. عواملی همچون وجود فساد، عدم اجرای کامل قوانین و یا عدم وجود پاره‌ای از قوانین، بی‌ثباتی و عدم شفافیت‌های سیاست‌ها، کمبود امنیت حقوق مالکیت، هدر رفتن منابع دولتی و ریسک بالای فعالیت‌های اقتصادی، ضعف سیستم مجوزدهی ازلحاظ زمان‌بر بودن رویه‌ها و هزینه‌های بالای صدور مجوزها و... موجب کاهش انگیزه‌بخش خصوصی برای ورود به فعالیت‌های تولیدی است.

تا قبل از سال 2005 میلادی در کشور گرجستان فساد گسترده در این کشور موج می‌زد. قوانین از قدرت اجرایی لازم برخوردار نبود. عدم آزادی‌های اقتصادی و شفافیت در کسب‌وکار و دموکراسی بر جامعه گرجستان حاکم بود. اما به ناگهان از این سال به بعد دست به اقدامات اصلاحی گسترده زد دگرگونی عظیمی را در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی زد و امروزه در خاورمیانه جزو کشورهای مهاجرپذیر است که به جذب سرمایه‌های خارجی تمایل فراوان دارد.

کشور ایران در سال 2015:

شروع کسب‌وکار: شروع یک کسب‌وکار ساده‌تر با رزرو اسامی و مراحل ثبت شرکت را تسهیل کرده است.

 دسترسی به برق: از طریق از بین بردن نیاز به مجوزهای حفاری برای اتصال به برق دسترسی به برق را تسهیل کرده است.

در سال 2017:

تجارت فرامرزی: جمهوری اسلامی ایران صادرات و واردات را با بهبود و گسترش خدمات ارائه‌شده توسط پنجره واحد ملی تسهیل کرده است.

اجرای قراردادها: اجرای قراردادها را با پیاده‌سازی پیشرفت تدریجی و مداوم از خدمات الکترونیک تسهیل کرد.

در سال 2018:

اخذ اعتبار: جمهوری اسلامی ایران دسترسی به اطلاعات اعتباری با داده‌های اعلام‌شده و پرداخت اعتبار از خرده‌فروشی خودروها را بهبود بخشیده است.

در سال 2019:

تجارت فرامرزی: ساده‌ترین روش صادرات و واردات با بالابردن پنجره واحد، تجارت ملی را تسهیل کرد.

پرداخت مالیات: جمهوری اسلامی ایران برای تسهیل پرداخت مالیات با راه‌اندازی یک سامانه بر خط (آنلاین) امنیت شغلی جامعه را اعطا کرد.

کشور گرجستان در سال 2016:

اخذ مجوز ساخت: کشور گرجستان اخذ مجوزهای ساخت‌وساز را از طریق کاهش زمان لازم برای صدور مجوزهای ساختمانی تسهیل کرده است.

اجرای قراردادها: گرجستان اجرای قراردادها را با ارائه یک سیستم ثبت پرونده الکترونیکی برای کاربران دادگاه، تسهیل کرده است.

در سال 2017:

دسترسی به برق: گرجستان قابلیت اطمینان از عرضه برق را با در نظر گرفتن جریمه‌هایی برای شرکت برق به دلیل داشتن امتیازات بسیار بد در سیستم سالانه شاخص متوسط تداوم قطعی برق و سیستم شاخص متوسط تداوم نوسان نسبت به سال گذشته را بهبود بخشیده است. همچنین کشور گرجستان دستور داد تا شرکت برق به مشتریان با استفاده از قطعی برق برنامه‌ریزی‌شده اطلاع‌رسانی کند.

ثبت مالکیت: گرجستان کیفیت مدیریت زمین را از طریق افزایش پوشش کل نقشه‌ها به‌طور خصوصی، با در دست داشتن نقشه قواره‌های زمین در شهر تجاری اصلی بهبود بخشیده است.

حمایت از سرمایه‌گذاران خرد: گرجستان حمایت از سرمایه‌گذاران خرد را با افزایش سهم و حقوق سهامداران در تصمیمات عمده شرکت و شفافیت مالکیت و ساختارهای کنترلی، تقویت کرده است.

پرداخت مالیات: گرجستان پرداخت مالیات را تسهیل کرده است از طریق لغو بخش اضافی سودهای حاصل از مالیات بر درآمد شرکت و بهبود در کارایی سیستم‌های آنلاین به‌کاررفته به‌منظور بایگانی سودهای حاصل از ارزش‌افزوده.

تجارت فرامرزی: گرجستان انطباق مستندات واردات و صادرات را سریع‌تر کرده است از طریق بهبود سیستم پردازش سند الکترونیکی. همچنین یک گزینه ارسال سند الکترونیکی پیشرفته را ارائه کرده است.

در سال 2018:
دسترسی به برق: کشور گرجستان با گرفتن هزینه‌های اتصال برای مشتریان جدید، برق را مقرون به‌صرفه‌تر ساخته است.

حمایت از سرمایه‌گذاران خرد: گرجستان حمایت از سرمایه‌گذاران خرد را با آسان ساختن شکایت مدیران در دعاوی معاملات زیان‌ده میان طرفین مدعی تقویت کرده است. همچنین با افزایش سهم و حقوق سهامداران در تصمیمات عمده شرکت و شفافیت مالکیت و ساختارهای کنترلی.

ورشکستگی و پرداخت دیون: کشور گرجستان، حل ورشکستگی و پایان کسب‌وکار را تسهیل کرده است به‌وسیله سهل‌الوصول‌تر کردن
اقامه دعاوی در مورد ورشکستگی برای بدهکاران و بستانکاران؛ همچنین بهبود بخشیدن به شروط رفتاری قراردادها در طول پروسه ورشکستگی و پذیرفتن مشارکت بیشتر طلبکاران در تصمیمات مهم در طول پروسه اقامه دعاوی را انجام داده است.

در سال 2019:

شروع کسب‌وکار: کشور گرجستان شروع به کسب‌وکار را با اجازه دادن به ثبت مالیات بر ارزش‌افزوده داوطلبانه در زمان پیوستن به محیط کسب‌وکار تسهیل کرده است.

پرداخت مالیات: کشور گرجستان پرداخت مالیات را با استفاده از تقسیم مالیات بر درآمد روی سودهای توزیع‌شده به‌جای سودهای مالیاتی آسان‌تر کرده است. در همان زمان پرداخت مالیات را با مالیات بر ارزش‌افزوده الزامی اعمال‌شده روی پیش‌پرداخت کالاها و خدمات دشوارتر کرده است.

اجرای قراردادها: کشور گرجستان قراردادهای اجرایی را با معرفی تصادفی و خودکار پرونده‌ها جهت تقسیم وظیفه به قضات در سراسر دادگاه‌ها تسهیل کرده است.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

همان‌طور که مشاهده می‌شود کشور ایران، در سال 2015 در شاخص شروع کسب‌وکار دست به اقدام اصلاحی زده و سیستم ثبت شرکت‌ها و رزرو اسامی را ساده‌سازی کرده است اما این اقدام اصلاحی هیچ تأثیری در بهبود رتبه ایران در این شاخص نداشته و سال‌به‌سال بدتر شده است. در شاخص دسترسی به برق نیز با وجود ایجاد تسهیل، رتبه این شاخص تنها در سال 2016 بهبودیافته اما دوباره بیشتر شده است.

در شاخص اجرای قراردادها نیز قضیه بر همین منوال است. اما ایران در شاخص تجارت فرامرزی در سال‌های 2017 و 2019 دو مورد اقدام اصلاحی انجام داده که اولی منجر به بهبود شده است و اما اثر دومی موکول به نتایج 2020 بانک جهانی است. همچنین در سال 2019 در شاخص پرداخت مالیات دست به راه‌اندازی سیستم برخط جهت سهولت در پرداخت مالیات کرده که نتایج آن در سال بعد قابل‌بررسی است.

اما اقدامات اصلاحی کشور گرجستان از سال 2015 تا 2019 تقریباً دو برابر کشور ایران بوده است. اقدامات اصلاحی در شاخص اخذ مجوز ساخت در سال 2016، منجر به بهبود رتبه در سال 2017 شده اما دوباره کاهش‌یافته است. با توجه به اقدامات اصلاحی در شاخص‌های دسترسی به برق و ثبت مالکیت ابتدا بهبود و سپس افت داشته است، اما این‌که می‌گوییم افت منظور ما مثلاً این است که در شاخص ثبت مالکیت از رتبه 4 به رتبه 5 رسیده است پس به‌طورکلی تفاوت رتبه‌ها زیاد نیست. پس از اقدامات اصلاحی در پرداخت مالیات و تجارت فرامرزی، حمایت از سرمایه‌گذاران خرد و اجرای قراردادها به‌صورت کلی بهبود و در شاخص ورشکستگی افت داشته است. در شاخص شروع کسب‌وکار در سال 2019 یک اقدام اصلاحی انجام داده که نتیجه آن در سال 2020 مشخص خواهد شد. گرجستان تنها در اخذ اعتبارات اقدامی نداشته و با اخذ رتبه 12، وضعیت محیط کسب‌وکار کشور در سال‌های 2018 و 2019 تغییری نکرده است.
 
اهمیت موضوع در آنجاست که کشور گرجستان در سال 2016 دست به 7 اقدام اصلاحی زده و به‌طورکلی طی سال‌های ذکرشده در 9 شاخص از 10 شاخص سهولت انجام کسب‌وکار، اصلاحات مؤثری انجام داده که منجر به بهبود دائمی و مقطعی شده است. پس نکته حائز اهمیت این است که بیشتر اصلاحات کشور گرجستان در زمینه سهولت کسب‌وکار منجر به بهبود شرایط شده اما در ایران برعکس بوده است. این در شرایطی است که بهبود و ارتقا رتبه در رتبه‌های تک‌رقمی همچون گرجستان بسیار دشوار بوده و رقابت شدیدی میان کشورها وجود دارد درحالی‌که در رتبه‌های بالا با اقدامات مؤثر کمتر می‌توان به‌شدت امتیاز و رتبه کشور را ارتقا بخشید.

پس می‌توان نتیجه گرفت طی دوره موردبررسی ایران تنها دو پله و گرجستان با تمام دشواری‌ها نه پله ارتقا داشته است به عبارت بهتر اقدامات اصلاحی در ایران بسیار تأثیر اندکی بر فضای کسب‌وکار داشته است که نیازمند اهتمام جدی دولت و بخش خصوصی و نهادهای عمومی جهت اجرا و تحقق برنامه‌ها و اهداف مندرج در قوانین اقتصادی مربوطه همچون قانون بهبود مستمر کسب‌وکار، قانون رفع موانع تولید و قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 و قوانین برنامه توسعه پنجم و ششم هستیم.