به گزارش پایگاه خبری«عصر اعتبار» ، طی دهه 1990، اهمیت آژانس های بین المللی رتبه بندی در بین سرمایه گذاران، مؤسسات اعتباری، نهادهای ناظر و سایر ذی نفعهایی که منافعی در این شرکتهای غربال کننده داشتند، بر همگان آشکارتر شد.

طی این دوره، آژانسهای رتبه بندی، رشد بالایی داشتند و محصولات رتبه بندی جدیدی توسعه یافت. رتبه بندی مؤسسات بیمه که اغلب یک روش ارزیابی مالی از مؤسسات بیمه است ، به شفاف سازی، افزایش کارایی و ایجاد رقابت غیر قیمتی در بازار کمک می کند . هدف اساسی از رتبه بندی، ارزیابی قابلیت اعتماد به شرکت بیمه است. اطلاعات رتبه بندی، مورد استفاده افراد و سازمانهای بسیاری از جمله، مصرف کنندگان، نهاد ناظر بر مؤسسات بیمه، سرمایه گذاران و بانکها قرار می گیرد.

در جهان ، مؤسسات رتبه بندی که مؤسساتی مستقل هستند، شرکتهای بیمه را ارزیابی و آزمایش می کنند تا وضعیت و ثبات مالی، ارزش اعتباری و آسیب پذیری آنها در قبال شرایط نامساعد را بررسی و تعیین نمایند. رتبه بندی مؤسسات بیمه با عنوان مکملی برای اجرای برنامه نظارت مالی عمل می کند. رتبه بندی و نظارت مالی، ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند.

نهاد ناظر باید روش خاص خود را برای نظارت مالی، بر مبنای اطلاعاتی که به طور مستقیم از مؤسسات بیمه دریافت می کند، شکل دهد؛ اما در عین حال می توان از رتبه بندی توان مالی، به عنوان منبع اضافی اطلاعات‌ استفاده کند.

مسئله کلی در صنعت بیمه کشورمان ، این است که اساسا این صنعت با خلاء ارزیابی رتبه ای مؤسسات بیمه مواجه است.

فقدان چهارچوب قانونی، نهاد مستقل خصوصی برای اجرای رتبه بندی، عدم وجود سیستم و متدولوژی مدون جهت رتبه بندی، استراتژی و برنامه اجرایی مدون، مسائلی هستند که صنعت بیمه ایران باید به دنبال یافتن پاسخ و ایده هایی برای توسعه و تکامل آنها باشد.

رتبه بندی شرکت های بیمه ، پیامدها و اثرات
رتبه بندی به عنوان رویدادی در جهت شفافیت موقعیت و وضعیت مؤسسه بیمه در بازار عمل می کند. لذا نتایج ارزیابی ها، به شفافیت بیشتر و حتی افزایش رقابت در بازار می انجامد. در نتیجه، مؤسسات بیمه به احتمال زیاد برای ارتقای رتبه خود، از طریق ارائه خدمات با کیفیت بالاتر و با قیمت پایین تر خواهند کوشید؛ زیرا رتبه بالاتر منجر به جلب مشتری بیشتر خواهد شد.

تنظیم بازار مبتنی بر رتبه بندی‌در سه حوزه گروه بندی می شود. این حوزه ها شامل: الزامات افشای اطلاعات، محدودیت های سرمایه گذاری و الزامات سرمایه ای است.
در حوزه نخست، رتبه بندی،‌ الزامات افشای اطلاعات را تعریف می کند. رتبه بندی مناسب، نیاز به وضع قوانین و مقررات را در این زمینه تقلیل می دهند و یا حتی می تواند نیاز به نظارت را منتفی سازد.

سیستم رتبه بندی مؤسسات بیمه، مشتمل بر مجموعه ای از ورودی ها از قبیل روش ها، نگرش ها، استراتژی ها، قوانین و مقررات، مدل ها، شاخص ها و ابزارها،‌ و مجموعه ای از فرآیندهاست که بدین وسیله وضعیت مؤسسات بیمه، به ویژه توان مالی مؤسسات بیمه ارزیابی می شود.خروجی سیستم، ارزیابی های صحیح از وضعیت مالی و غیر مالی مؤسسات بیمه است. سرویس ها و مؤسسات رتبه بندی زیادی در دنیا وجود دارند که مؤسسات بیمه را آزمایش می کنند تا ثبات مالی، ارزش اعتباری و آسیب پذیری آنها در قبال شرایط نامساعد را تعیین کنند. سیستم معمول رتبه بندی مؤسسات بیمه، بر شاخص ها یا معیار های معینی متمرکز است.

این معیارها شامل انعطاف مالی شرکت های بیمه، ریسک های سرمایه گذاری، نقدینگی، موقعیت رقابتی، و بازده عملیاتی است. علاوه بر این معیارها، همچنین رتبه بندی ممکن است. بر مبنای سایر معیارهایی نظیر ارزیابی مدیریت ریسک شرکت، تشکیل سرمایه، یا مدیریت و استراتژی شرکت انجام شود.

پیامدها و اثرات رتبه بندی بر شرکتهای بیمه را می توان در این موارد دانست:
1- توسعه شرکت
2- کمک به نهادهای ناظر در امر نظارت مالی
3- خرید بیمه اتکایی
4- کمک به تصمیم گیری سرمایه گذاران شامل اشخاص حقیقی یا حقوقی که قصد خرید سهام مؤسسه بیمه را دارند و بانک-ها و مؤسسات اعتباری که قصد اعطای وام به مؤسسات بیمه را دارند.
5- از همه مهمتر ، تصمیم گیری مصرف کنندگان محصولات بیمه ای.
با آغاز برنامه اصلاح نظام نظارت تعرفه ای و حرکت به سمت استقرار نظام نظارت مالی در صنعت بیمه، رتبه بندی مؤسسات بیمه می تواند به عنوان مکملی برای اجرای برنامه نظارت مالی عمل نماید .

رتبه بندی شرکتهای بیمه و اجرای آن
اجرای رتبه بندی مؤسسات بیمه، نیازمند به کارگیری سیستم یا مدلی مشخص و مدون است؛ به طوری که به صورت مکانیزه قابل اجرا بوده و از خروجی مطلوب و مورد نظر برخوردار باشد. برای عملیاتی کردن سیستم یا مدل رتبه بندی، فرآیند اجرایی باید کاملا واضح و روشن در قالب استراتژی مشخص، همراه با گام ها یا مراحل عملیاتی و برنامه ای مشخص و معین تدوین گردد.

صنعت بیمه کشورمان با خلاء ارزیابی رتبه ای مؤسسات بیمه مواجه بوده و از آن منافع آن محروم است. به منظور رفع چنین خلاء با اهمیتی که می تواند بر کارآیی، رقابت،‌ شفافیت بازار و در افزایش منافع ذی نفع ها‌(مصرف کننده، سرمایه گذار،‌ نهاد ناظر و ...) بسیار مؤثر باشد، راهکار های مختلفی در جهت رفع این نقیصه وجود دارد؛ به عنوان یک راهکار ، می توان از مؤسسات معتبر بین المللی فعال در این زمینه درخواست اجرای رتبه بندی مؤسسات بیمه ایرانی را نمود. اجرای این راهکار مزایا و معایب مختص به خود را دارد.

راهکار مقابل، فضاسازی و اجرای رتبه بندی توسط نهادها یا مؤسسات ملی به صورت بومی است. ممکن است بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران متمایل یا بی میل نسبت به عهده داری چنین نقشی نباشد. واضح است که چنین تمایلی، مغایر با واگذاری فعالیت های تصدی گری دولت به بخش خصوصی قلمداد نمی شود.

بسترسازی این طرح شامل : تدوین‌و ابلاغ قوانین و مقررات مرتبط، نهادسازی از طریق قوانین و مقررات و در صورت لزوم از طریق اعطای امتیازهای خاص و همچنین طراحی سیستم و مدلی مشخص می شود که نهاد ناظر بتواند از آن بهره مطلوب و مورد نظر خود را در جهت اجرای نظام رتبه بندی ببرد.

رتبه بندی در صنعت بیمه کشور هنوز چنین فرآیندی را به خوبی درک نکرده است. به همین ترتیب، سیستمی مدون و همراه با قوانین روشن برای اجرای رتبه بندی مؤسسات بیمه ایرانی وجود ندارد. از این رو، نهاد متولی معینی نیز وجود ندارد که این نقش را به صورت نهادینه و در قالب چهارچوبی معین ایفا نماید. این نقش را در ابتدا می بایست ، نهادهای مستقل بخش خصوصی ایفا نمایند ؛ بنابراین نقش بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران در چنین شرایطی، بستر سازی ، نهادسازی، تدوین قوانین و مقررات تسهیل کننده ودر مجموع ایجاد چهارچوبی برای رتبه بندی مؤسسات بیمه خواهد بود .

اسماعیل مهدوی نیا/ عضو هئیت مدیره و معاونت مالی ، اقتصادی و منابع انسانی شرکت سهامی بیمه آسیا

رسول رحمتی نودهی / مدیرگروه بیمه و مدرس دانشگاه